مهین حاجی زادذه - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی؛ دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
سمیه حیدری - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی؛ دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چند صدایی یکی از اساسیترین مفاهیم موجود در آرای نقادانۀ میخاییل باختین میباشد. براساس این نظریه، صدای هر یک از شخصیتها در سایۀ دموکراسی حاکم بر رمان، شنیده میشود. مراد باختین از چند صدایی بودن رمان، نفی سلطۀ صداهای منفرد است. در آثار پلیفونیک مورد نظر باختین، هر یک از صداها و شخصیتها بهتنهایی امکان گفتن و شنیدهشدن را خواهند داشت و هرگز یک صدا و آوا آنچنان برجستگی نمییابد که آواهای دیگر را خاموش کند. نجیب محفوظ، نویسندۀ مصری در رمان میرامار برای ترسیم سیمای تاریخی، سیاسی و اجتماعی مصر در دهه های 50 و 60 با استفاده از چندین شخصیت روایتگر، جهانی چند آوا خلق کرده است. در این رمان، شاهد رهایی شخصیتها از قید آراء نویسنده هستیم، شخصیتها با جهان نگریهای متفاوت با یکدیگر گفتگو میکنند و در این میان صدای راوی نیز همسطح و همسویه با تمام صداها شنیده میشود. برآیند این جستار که با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی جلوه های چند صدایی در رمان مذکور پرداخته، نشان دهندۀ آن است که بهره گیری از فنونی چون تعدد زاویۀ دید، جریان سی ذهن، بینامتنیت، چند زبانی و گفتمان دوسویۀ ابزارهایی هستند که نویسنده در ساخت این سمفونی از آنها بهره جسته و اثر خود را در ردیف رمآنهای چند آوا قرار داده است.

میخاییل باختین، نجیب محفوظ، میرامار، چندصدایی.