تحلیل، گونه شناسی و تاریخ گذاری گچ بری های کاخ کوه خواجه

کوه اوشیدا (کوه خواجه) در دشت سیستان، به دلیل موقعیت استراتژیک و منحصر به فردی که دارد، از دیرباز تا به امروز، به صورت متناوب مورد استفاده قرار گرفته است. در دامنه جنوب شرقی این کوه، آثار قلعه ای مشاهده می شود که پس از ورود و استیلای مسلمانان بر منطقه، به قلعه کافران شهرت پیدا کرده است. بر اساس کرونولوژی نسبی انجام شده بر روی نمونه های سفالین دو دوره استقراری در این قلعه مشخص شد، دوره نخست از سده سوم قبل میلاد تا پایان دوره ساسانی را در بر می گیرد و دوره دوم مربوط به سده ششم تا هشتم هجری قمری است. در پژوهش پیش رو که از نوع تحقیقات توصیفی-تحلیلی است، وضعیت گچ بری های کاخ کوه خواجه، که از­لحاظ شکل به سه گروه مدور، مربع و کنگره دار تقسیم می شوند. بر اساس گزارش های باستان شناسی مورد بررسی قرار گرفتند. یک تاریخ متقن و مورد قبول، برای این گچ بری ها وجود ندارد و از سوی دیگر مطالعه تطبیقی جامعی نیز پیرامون آن ها صورت نگرفته است؛ علاوه بر مطالعه معماری، بیش از صدها گچ بری از محوطه های مختلف دوران تاریخی، مورد مشاهده، بررسی و مقایسه گونه شناختی قرار گرفتند و مشخص شد که این گچ بری ها شباهت بسیار زیادی به گچ بری های محوطه های ساسانی بیشاپور، حاجی آباد و کیش دارند. نکته دیگری که باید بدان توجه شود، الحاقی بودن رواق های بخش شمالی حیاط است که گچ بری های کاخ کوه خواجه بر روی آن ها قرار گرفته که مطمئنا در دوره دوم ساخت و ساز در کاخ کوه خواجه، به بنا اضافه شده اند؛ این موضوع گواه و شاهدی محکم بر ساسانی بودن این گچ بری هاست.

Keywords:

اوشیدا (کوه خواجه) , کاخ کوه خواجه , گچ بری , گونه شناختی , تاریخ گذاری , دوره ساسانی