فاطمه مرادزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی دانشگاه پیام نور- واحد کرج
کمال قاسمی یزدی - عضوهیئت علمی موسسه تحقیقات پنبه کشور- گرگان
غلامرضا بخشی خانیکی - عضوهیئت علمی دانشگاه پیام نور- واحد کرج

پنبه از نظر اقتصادی و تجاری دارای اهمیت فوقالعاده ای است؛ ولی در سالهای اخیر سطح زیرکشت آن در ایران کاهش یافته است. جهت بهبود برنامه های اصلاحی پنبه میتوان از روشهای کشت درون شیشهای استفاده نمود، ولی با توجه به اینکه باززایی در گونه های جنس لالین شدیداً وابسته به ژنوتیپ بوده و کشت بافت و باززایی از آن دشوار است، موفقیت در این زمینه مبتنی بر یک سیستم کارآمد میباشد و لذا به دست آوردن دانش باززایی گیاه برای توسعه روشهای جدید از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بدین منظور، در این تحقیق که در سال 1387 در مؤسسه تحقیقات پنبه کشور در گرگان انجام شد، سه ریزنمونه مختلف حاصل از گیاهچه های هفت روزه و ریزنمونه جنین نارس، 3 تا 4 روز پس از گرده افشانی، از دو رقم پنبه ساحل و ترمز- 14 ، بر روی محیط کشت MS حاوی دو ترکیب متفاوت از تنظیم کنندههای رشد گیاهی BAP و D-4،2در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس کالوسزایی و باززایی ریزنمونهها در محیط کشتهای حاوی ترکیبات مختلف هورمونی و همچنین اثر متقابل این عوامل (به جز اثر متقابل ریزنمونه * هورمون و ریزنمونه* رقم) معنیدار شد. بر اساس نتایج مقایسه میانگین دادهها به روش آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح 5 درصد، از میان ارقام، ساحل و از میان ریزنمونه ها، جنین نارس بیشترین کالوسزایی و ریزنمونه مریستم با 79/1 درصد بیشترین باززایی را داشتند. همچنین نتایج مقایسه میانگین اثرات متقابل آنها نشان داد که برگهای لپهای و محورزیرلپه رقم ساحل در محیط کشت حاوی 2 میلیگرم بر لیتر BAP و 0/5 میلی گرم بر لیتر D-4،2 در گروه اول و دارای بیشترین درصد کالوسزایی بودند.

پنبه، کالوسزایی، باززایی، درون شیشهای، ترکیبات هورمونی