یعقوب فروتن - استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران - بابلسر

این مقاله با رویکردی اجتماعی در صدد پاسخگویی به این پرسش است که چه مناسباتی بین زبان و جنسیت وجود دارد زبان، به عنوان یک ابزار رسانه ای برای شکل گیری، تثبیت و تداوم هویت و منزلت جنسیتی افراد در جامعه تلقی می شود (ترنر-بوکر، 1996). شیوه پژوهش در این مقاله مبتنی بر روش تحلیل محتوا بود که بر اساس آن، چگونگی بازنمایی هویت جنسیتی در کتاب های درسی زبان فارسی، زبان عربی و زبان انگلیسی مدارس ایران مطالعه شد. نتایج پژوهش نشان داد که پدیده تقدم مرد (لی و کولینز، 2008) به اشکال متعدد در این کتاب ها وجود دارد. مطابق نتایج پژوهش، اگر چه این برتری جنسیتی به درجات گوناگونی در این کتاب ها مشاهده می شود، اما الگوها و کدهای جنسیتی (تایلور، 2003) کمابیش یکسان و مشابهی در این کتاب های درسی زبان های مختلف انتقال و انعکاس یافته است که به خوبی نشان دهنده نقش به مراتب تعیین کننده تر محیط اجتماعی و فضای فرهنگی است. به علاوه، نتایج پژوهش نشان داد که مراحل متعدد آموزش زبان نیز نقش بسیار موثری در نحوه بازنمایی الگوهای جنسیتی ایفا می کنند.

جنسیت, زبان, زبان های فارسی و عربی و انگلیسی در کتاب های درسی, هویت و نقش های جنسیتی