محمد کشاورز - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی مرکز تحصیلات تکمیلی دانشگاه پیام نور تهران

تاثیر رویدادهای اجتماعی بر جریانهای ادبی و هنری، اصلی انکارناپذیر است. این مسئله به ویژه در شعر، نمودی پررنگ دارد؛ چرا که همواره اوضاع و احوال اجتماعی اجتماعی و سیاسی، در اشعار بسیاری از شاعران، بازتاب مییابد. یکی از جلوه های مهم انعکاس مسائل سیاسی و اجتماعی در شعر، بازتاب اعتراض شاعر به وضعیت نابسامان و نامطلوب جامعه است. در مقاله حاضر، به بررسی و تحلیل نحوه بازنمایی گفتمان اعتراضی رایج در دهه پنجاه، با تکیه بر اشعار علی میرفطروس است. به منظور بحث و بررسی درباب ارتباط اشعار میرفطروس با گفتمان اعتراضی رایج در دهه پنجاه، از روش تحلیل متن فرکلاف در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین استفاده میشود. دلیل انتخاب اشعار میرفطروس به منظور تحلیل گفتمان اعتراضی دهه پنجاه، نمود گسترده افکار و ایدئولوژی سیاسی مارکسیستی در اشعار وی است. در شعر اعتراضی دهه پنجاه، دو جریان عمده به چشم میخورد؛ شعر اعتراضی شاعران مذهبی و شعر اعتراضی شاعران چپگرا که اشعار اعتراضی میرفطروس، به جریان دوم تعلق دارد. از جمله برجسته ترین مقولات اشعار اعتراضی شاعران چپگرا از جمله میرفطروس میتوان به مواردی از جمله اعتراض به کلیت نظام سرمایهداری و همسویی نظام سیاسی مستقر در ایران با آن، اعتراض به وجود اختلاف طبقاتی و فقر در جامعه، اعتراض به سکوت در برابر ستمگری های رژیم سیاسی وقت و... اشاره کرد.

شعر اعتراض، تحلیل گفتمان، دهه پنجاه، میرفطروس