سعید شفیعی - استادیار دانشگاه تهران

رهیاف تهای تاریخی هرمنوتیکی بر رهیافت هایی از مطالعات قرآنی معاصراطلاق میشود که پیروان آن معتقدند معنای هر آیه قرآنی یا حدیث، تا حدبالایی سیال است و با سیاق تاریخی اجتماعی زمان نزول آیات قرآن ارتباطدارد، برخلاف نص گراها که معنای قرآن را در گذر زمان ایستا و ثابت میدانند. در رهیافتهای مذکور فقط به تحلیل زبانی نمی پردازند، بلکه از قلمروهای دیگر مانند هرمنوتیک، تاریخ گرایی و نظریه ادبی نیز یاری می طلبند. محققانی که به رهیافتهای تاریخی هرمنوتیکی در قرآن پژوهی شهرت دارند، طیفی از محققان با پیشینه های گوناگون را در بر میگیرند، از جمله فضل الرحمن، محمد ارکون، محمد شحرور و محققان مسلمان دیگری همچون آمنه ودود، اسماء بارلاس و خالد ابوالفضل. با این حال، گرچه همه این محققان را میتوان در یک طیف قرار داد، اما نظرات و فهم آنها از قرآن به طور معتنابهی با یکدیگر متفاوت است. این مقاله با رویکردی تحلیلی توصیفی در جستجوی تفاو تهای این رهیافتها با رهیافتهای نص گرا و تحلیلی اجمالی از دیدگاه های دسته نخست است.

تفسیر قرآن، هرمنوتیک، تاریخ گرایی، نص گرایی،پست مدرنیسم، نظریه ادبی معاصر، فمینیسم.