منوچهر معظمی - استادیار مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تهران، ایران

گروهی از صاحبنظران در حوزه فرهنگ و جامعه ایرانی، به انباشت تجربه تاریخی که خود، ثمره ایده پیوستگی تاریخی است معتقدند و عدهای نیز بر این اعتقادند که در تقابل با انباشت تجربه تاریخی، ما در ایران دچار گسست تاریخی و تکرار تجربه های قبل هستیم؛ نظریه جامعه کوتاه مدت ، ماحصل همین تفکر است که برآمده از بررسی فرهنگ، شخصیت و خلقیات ایرانیان در تاریخ است. براساس نظریه جامعه کوتاه مدت، جامعه در فاصله دو دوره کوتاه، تغییرات اساسی به خود دیده و به این ترتیب تاریخ آن بدل به رشته ای از دوره های کوتاه مدت به هم پیوسته شده است.جست وجوی ناتمام برای دست یافتن به فضای معماری و مامنی و شهری دیگر، سراسر تاریخ سرزمین ایران را آکنده از امیدها و بیمها ساخته است. ایرانیان در فرایند تحول مدنیت، همواره آرمانهایی را پیشرو داشته اند و در پی ساختن فضا و مامنی با افقی روشن بودهاند لیکن بحران از زمانی آغاز شد که خبر آوردند در آن سوی دنیا اتفاقی روی داده که حاصل آن شهری بهتر و زندگیای برتر برای مردم است و جامعه برای دستیابی به آن رویاهایی را به ویژه در دوره معاصر در سر پرورانیده است. این امر در دوره پهلوی با جاذبه شهرنشینی و مهاجرت، جامعه را با واژگونی رویاها و بحران مدنیت مواجه ساخت. اقدامات حکومت پهلوی در اصلاحات اقتصادی و اجتماعی جامعه،بعضا تاثیرات مستقیمی بر کالبد و شاکله معماری شهرها و روستاها گذارد لیکن عمدهترین و عمیق ترین تاثیر آن، تغییر نگرش و تغییر در رویاهای جامعه ایرانی نسبت به گذشته خود بود. رویابینی مخاطب ایرانی، او را گرفتار کشمکش حیات درونی و بیرونی خود ساخته و تحقق نیافتن رویاهایش در جهان پیرامون، باعث بروز گسستی منفعلانه در وی گردیده که این گسست، ایجاد تنش درونی را در مخاطب ایرانی معاصر سبب شده است.در چنین شرایطی معماری نیز که بعد از زبان (یا به مثابه یک زبان بیانی)، مهمترین مظهر فرهنگ و ظرف زندگی است، متاثر از بحرانهای فرهنگی، دستخوش تحول و بحران گردیده است. نوعی هیجان زدگی، عدم قطعیت و کثرت گرایی (کثرت زدگی) در آثار معماران دیده میشود و جایگاه معماری، به ساختمان سازی و سرهم سازی واگذار شده است. به تعداد تکتک افراد، نگاه به معماری، معیار برای سنجش، سلیقه و خواست برای ساخت وجود دارد به گونهای که حرف اول در معماری معاصر متفاوت بودن است.عرصه معماری و صحنه شهرهای معاصر ایران و بهویژه شهرهایی چون تهران، مملو از طرحهای توسعهای شگفتآور و متفاوت با قبل و متفاوت با دیگران است. حاکمیت تفکر کوتاهمدت با ویژگیهای رویابینی وتوسعهگری، موضوعی ثابت است که هر روز به رنگی نو در میآید و در عین پایان یافتن تولدی نو خواهد داشت

معماری معاصر ایران، جامعه کوتاه مدت، معماری کوتاه مدت، گسست