سیدسلیمان موسوی - کارشناسی ارشدعلوم حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی
محمد میرزایی - استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی

عبارت مشهور اتق شر من احسنت الیه از جمله سخنان منتسب به معصومین علیه السلام است. بررسی حدیث بودن آن و درستی یا نادرستی این انتساب، سوال اصلی مقاله است. صحت صدور این سخن از معصوم نیازمند بررسی وجود آن در منابع حدیثی و تفسیری است. این مقاله که با استفاده از منابع کتابخانه ای به روش توصیفی و تحلیلی فراهم گشته است ضمن مفهوم شناسی واژگان دخیل و بیان پیشینه، بررسی سیر تاریخی منابعی که این عبارت در آنها به کار رفته، نشان از نااستواری آن به عنوان حدیث دارد و بیشتر به عنوان یک مثل پذیرفته شده است. دلالت مطابقی عبارت یاد شده به شکل مطلق، بیانگر نوعی احتیاط در مقابل احسان شونده است و هیچ گونه دلالتی بر ممانعت از احسان ندارد.دلالت التزامی آن با عده دیگر آیات و روایات در تعارض است. بررسی دلالی محتوایی و مضمون این تعبیر با اضافه وصف عند من لا اصل له در منابع شیعی وسنی و نیز بررسی سندی منتهی به نتایج ذیل گردید. ملحوظ داشتن قید عند من لا اصل له که رویکرد موضوع را متحول می کند مو ید به عده ای از روایاتی است که از اعتبار سندی خوبی برخوردار است ولی با روح آیات قرآن و تعدادی از روایات سازگاری ندارد. هرچند ممکن است برخی در مقابل نیکی و احسان، واکنش مثبتی نداشته و ناسپاسی کنند ولی اصل مطلوب بودن احسان به انسان ها در غیر معصیت و لو به انسان گنه کار امر مسلمی است.

سنجش، حدیث، احسان، شرور، حذر کردن