داود معماری - استادیار دانشگاه بین المللی امام خمینی
جلال مصطفایی اجلالیه - دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن وحدیث

حدیث به عنوان پر کاربردترین منبع استنباط معارف و علوم اسلامی از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و محققان مختلف اسلامی بوده و گاه تنها با اکتفا به نقل و گاه توام با نقد در خلال آثار تفسیری، فقهی، کلامی و اخلاقی ایشان خودنمایی می کند. پژوهش حاضر، به روش توصیفی – تحلیلی و با بهره گیری از ابزار کتابخانه ای به واکاوی چرایی و چگونگی نقد سند روایات در تفسیر اطیب البیان می پردازد. یافته های مقاله دلالت دارد که آیت الله طیب در تفسیر اطیب البیان در قیاس با بهره گیری وافر از متون روایی در تفسیر و تبیین آیات الهی، با اعتمادی که به کتب و جوامع روایی شیعی داشته، کمتر به نقل اسناد آنها پرداخته و بیشتر روایات را بدون اشاره به سلسله سند ذکر کرده است. از آ نجا کههمت اصلی مفسر در تفسیر اطیب البیان بنا به اقتضایات عصری، تبیین معارف و مسایل اعتقادی و دفاع از ارزش های اصیل مذهب خود در مقابل هجوم گسترده مکاتب مادی و تحریفات ادیان و مذاهب گوناگون بوده، عمده واکاوی های او نیز در نقل ونقد سند روایات، به حوزه احادیث اعتقادی وکلامی مرتبط است. در تحلیل احکام شرعی اختلافی بین شیعه و سنی، مفسر برای به کرسی نشاندن نظر خود به روایات بدون ذکر اسناد آنها استناد می کند. در روایات اخلاقی نیز بنا بر قاعده تسامح در ادله سنن اهتمام چندانی به نقل و نقد سند ندارد.

تفسیر اطیب البیان، روایات، نقد سندی، مراحل نقد