رحمت عباس نژادسرستی - استادیار گروه باستان شناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران
معینه السادات حجازی - عضو هیات علمی گروه صنایع دستی، دانشکده هنر، دانشگاه بجنورد

مازندران یکی از بخش های مهم سرزمینهای شمالی ایران محسوب می گردد که بین دامنه های شمالی البرز مرکزی و کرانه-های جنوبی دریای خزر قرار گرفته است. قدمت حضور انسان در این منطقه به دوران پارینه سنگی فوقانی و میانسنگی باز می-گردد. این سرزمین از دیرباز مهد هنرهای مختلف بوده است. سفالهای مکشوفه از غارهای هوتو و کمربند از قدیمی تریننمونه های سفالگری در فلات ایران هستند. شکل گیری، تحول و تغییر نقش مایه های موجود روی مواد باستانی و آثار هنرییکی از موضوعات مهم در باستان شناسی است که منجر به شناخت جنبه های اقتصادی، اجتماعی و ایدیولوژیکی جوامعگذشته می شود. این پژوهش با هدف بررسی تطبیقی نقش مایه ها از دوران پیشاتاریخی و دوران تاریخی تا به امروز انجامپذیرفته است. شناسایی و طبقه بندی، بررسی روند تحول و حتی المقدور بازشناسی مفاهیم آنها با روش های کتابخانه ایو میدانی صورت گرفته است. بر پایه این پژوهش، نقش مایه های مذکور به انواع هندسی، گیاهی، حیوانی، انسانی ونمادین تقسیم شده اند. اما در این مقاله تنها به توصیف و تشریح انواع نقوش هندسی پرداخته ایم. باید اذعان کرد که بهدلیل ضعف کاوش های باستان شناختی در این منطقه، ما با کمبود مدارک مربوط روبرو بودیم. در هر حال، نقش مایه هایهندسی مورد مطالعه تنوع زیادی دارند؛ برخی از آنها در طول زمان استمرار یافتند، بعضی دیگر تطور و تغییر پیدا کردند وبرخی دیگر، از میان رفته اند. طبیعت، مذهب و فرهنگ بومی از عوامل موثر در شکل گیری و تداوم این نقش مایه ها بوده اند.

نقش مایه هندسی، مازندران، مواد باستانی، آثار هنری، پیش از تاریخ، دوران تاریخی