بابک عالمی - استادیار، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان
صدیقه کمالی زارچی - کارشناس ارشد معماری، دانشگاه شهید بهشتی
نغمه اسدی چیمه - کارشناس ارشد مطالعات معماری ایران، دانشگاه هنر اصفهان

آثار معماری به جامانده از گذشته را می توان از جوانب گوناگون و با رویکردهای مختلف مطالعه کرد. فرم معماری، سازهو فنون ساخت، تزیینات و جزییات بناها و سیر تحول و تطور آنها از زمان شکل گیری تا امروز، موضوعاتی کلی استکه می توان در بناهای گذشته بررسی کرد. علاوه بر بناها، برخی اجزا و عناصر معماری گذشته نیز به دلیل برخورداریاز ویژگی های منحصربه فرد و جالب توجه، واجد ارزش هستند و می توانند موضوع بررسی باشند. در این مقاله، به طورویژه به مناره مسجدجامع کاشان پرداخته می شود که اولین بنای تاریخ دار کاشان در دوره اسلامی به حساب می آید.پایداری این بنا پس از گذشت قرن ها و با وجود وقوع زمین لرزه های متعدد در کاشان، ضرورت بررسی و مستندنگاریآن را تبیین می کند. بنابراین هدف این پژوهش آن است که ضمن توجه به پیشینه تاریخی مناره و مستندنگاری دقیقاجزای مختلف آن، شیوه ساخت هرکی از این اجزا و فرم ساز های و جریان نیروها در مناره بررسی شود و سپس تحلیللرزه ای صورت گیرد. برای رسیدن به این هدف، بخش مهمی از داده های پژوهش از راه حضور در مسجدجامع کاشانو پیمایش مناره و برداشت آن به دست آمده است؛ همچنین از منابع کتابخانه ای و شفاهی برای کنترل یافته هایمیدانی و دانستن سرگذشت مسجد استفاده شده است. راهبرد اصلی این پژوهش توصیفی تحلیلی است و آن بخش ازنتایج پژوهش که به تحلیل لرزه ای مربوط است، حاصل تحلیل مناره با استفاده از نرم افزار SAP2000 است. نتیجهاین پژوهش نشان می دهد در ساخت مناره مسجدجامع که به استناد کتیبه روی آن کی مناره سلجوقی است، تدابیریبه کار گرفته شده؛ از جمله فرم باریک شونده مناره، کاهش ضخامت اجزای آن با افزایش ارتفاع، کاهش صلبیت بنا،ایجاد فضاهای خالی با اجرای دو پلکان و کاربرد چوب در ساختمان آن. کاربست چنین تمهیدات معماران های است کهمناره را از آسیب جدی در طول قرن ها مصون داشته است.

مسجدجامع کاشان، مناره، شیوه ساخت، سازه