احد نژادابراهیمی - دانشیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
ابوالفضل عبدالهی فرد - استادیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
فرشته ساعدی - دانش آموخته کارشناسی ارشد هنر اسلامی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

تزیینات بکار رفته در درهای دوره صفویه جزو عناصر شاخص هنری ازنظر تنوع و زیبایی نقوش هستند، نقوشدرهای دوره صفوی باهدف ایجاد تاثیرات عمیق زیبایی شناسانه در طرح ها از یک سو و بیان ویژه آن ها از سویدیگر آگاهانه صورت پذیرفته است. اشکال مختلف در نقوش برای ایجاد ترکیب بندی زیبا بر اساس مضامین واندیشه خلاقانه هنرمند بوده است. پژوهش حاضر در پی پاسخ دادن به این پرسش است: در درهای صفوی ازچه نقش مایه های هنری و ترکیب بندی برای شکل گیری تزیینات استفاده شده است این مقاله درهای صفوی رااز جنبه های شیوه اجرا، عناصر تزیینی و مضامین موجود مورد مطالعه قرار می دهد، سپس به روش توصیفی-تحلیلی به مطالعه موردی در چوبی هفت رنگ و در گره بندی مشبک می پردازد. با مطالعه درهای دوره صفویمی توان اذعان داشت که تغییر مذهب درروند شکل گیری نگاه هنرمندان به خلق آثار هنری در جنبه هایمختلفی مانند شیوه اجرا، عناصر تزیینی و مضامین در مقایسه با دوره تیموری موثر بوده است. در دوره صفویهشاخصه ی اصلی که برای اولین بار در آثار چوبی این دوره رایج می گردد استفاده از منبت کتیبه در بایویدرهاست. به کارگیری اسلیمی های ابداعی و عناصر آن مانند سربند طوقی و اشکال ترنجی همچنیننقش مایه های ختایی (گل ها و غنچه های اناری) و مهم تر از آن استفاده از ترکیب بندی های ترنجی ازشاخصه های عصر صفوی است. همچنین حرکت زنجیروار اسلیمی ها یادآور آفرینش انسان در جهان سرگردان وبازگشت دوباره او به مبدا هستی است. کاربرد فراوان نقوش هندسی ستاره و شمسه را نیز می توان از یک سو بامفاهیمی همچون نور به عنوان تجلی وجود حق و از سوی دیگر آسمان به مثابه موطن انوار و تجلیات الهینسبت داد. این نقوش بارنگ های ملایم و تضادهای دل نشین در هم می آمیزند و چشم را از کثرت می گذرانند تابه وحدت نایل آیند.

مضامین نقوش صفوی، درهای چوبی دوره صفوی آستان قدس، در هفت رنگ، در گره بندی مشبک