الهه ستوده پور - دانشجوی دوره ی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد

یکی از درون مایه های بنیادی و گسترده ی شعر و ادب صوفیه، مساله ی تقابل عقل و عشق است. این تقابل به عنوان یک مضمون هزار ساله همواره در جریان اندیشه ی شاعران ما حضور داشته و در شاهکارهای بر ادب ما مانند دیوان شمس تبریز و دیوان حافظ زیباترین تصویرهای این اندیشه را به گونه های مختلف می توان دید، گذشته از آنچه در ادب غیر منظوم صوفیه در این باب نوشته شده مانند کتاب معیار الصدق فی مصداق العشق اثر نجم دایه یا رشف النصایح الامانیه و کشف الفضایح الیونانیه که رساله های جداگانه یی در این باب هستند. تاثیرپذیری حافظ از شاعران و نویسندگان پیش از خود موضوعی است که بسیار به آن پرداخته شده، یکی از نویسندگان موثر بر اندیشه و شعر حافظ نجم رازی است که آراء او را به صورت مستقیم و غیر مستقیم در شعر حافظ مشاهده می کنیم. بر این اساس، در این مقاله سعی داریم دیدگاه نجم رازی و حافظ را در مساله ی تقابل عقل و عشق بررسی و وجوه اشتراک و اختلاف آن را مشخص کنیم.

عقل، عشق، تقابل، نجم رازی، حافظ شیرازی