سیاوش حق جو - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران
محسن سرمدی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران

یکی از انواع کنایه های ترکیبی صناعتی است که از آمیختن دو صنعت بیانی کنایه و استعاره مکنیه با صنعت بدیعی ایهام پدید می آید و با آن که در سبک خراسانی نمونه هایی دارد و در سبک عراقی و شیوه آذربایجانی نیز توجه بسیار بدان شده است، بیشترین فراوانی اش در سبک هندی است؛ به صورتی که شاید بتوان گفت که سبک سازترین صناعت در این شیوه است و از این روست که در منظری عام، تصور طرز هندی بدون آن و صناعات خویشاوندش محال می نماید. فراوانی این صنعت در غزلیات بیدل (1054-1132 ق) نیز به حدی است که به طور متوسط تقریبا در هز غزل اوهست و آن هم بیش از یک بار. بررسی این صناعت در 300 غزل اتفاق از 2900 غزل عبدالقادر بیدل دهلوی، جستار کنونی را پدید آورد است. بیدل به یاری این صنعت چیزهایی گونه گونه را (از طبیعت و بر ساخته های انسان گرفته، تا خردترین حالات و حتی اسامی معنا) در جایگاه مستارله به کار می برد و آن گاه کنایه هایی غالبا ا نسانی را، آمیخته به ایهام، بدان ها نسبت می دهد و تصاویری نو می سازد.

بیدل، غزل، کنایه های ترکیبی، تصویر، سبک