سیدمحسن سیدان - استادیار پژوهش بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی، مرکزتحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان.
مهدی متقی - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات علوم زراعی-باغی، مرکزتحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان

با توجه به اهمیت فراوان آب به عنوان کمیاب ترین نهاده کشاورزی، در سا لهای اخیر افزایش بهره وری آبیاری مورد توجه قرار گرفته است. در تحقیق حاضر با استفاده از سه شاخص بهره وری فیزیکی و اقتصادی آب شامل CPD ،ا BPD و ،NBPD در دو سامانه آبیاری سنتی و مدرن )کلاسیک( برای محصولات ذرت دانه ای و علوفه ای در استان همدان اندازه گیری و مقایسه بهره وری آبیاری انجا م شده است. بنابراین ابتدا به روش نمونه گیری تصادفی بهره برداران انتخاب و سپس داده های لازم از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه جمع آوری شد. میانگین بهره وری فیزیکی آب برای ذرت دان های در سامانه آبیاری سنتی و مدرن به ترتیب 82 / 0 و 08 / 1 و برای ذرت علوف های به ترتیب 5/11 و 67 / 6 کیلوگرم بر هر مترمکعب آب حاصل شد. میانگین بهره وری اقتصادی آب برای ذرت دانه ای در سامانه آبیاری سنتی و مدرن به ترتیب برابر 2849 و 3665 و برای ذرت علوف های به ترتیب برابر 7678 و 10068 ریال بر هر مترمکعب آب به دست آمد. در سامانه آبیاری مدرن، بالاترین بهره وری فیزیکی و اقتصادی آب برای ذرت دان های در شهرستا نهای اسدآباد و نهاوند حاصل شد و بالاترین بهره وری فیزیکی برای ذرت علوفه ای در نهاوند و تویسرکان و بالاترین بهره وری اقتصادی در بهار و نهاوند مشاهده شد. با توجه به نتایج این تحقیق، میتوان ادعا کرد استفاده از سامانه آبیاری مدرن باید جایگزین سامانه آبیاری سنتی برای کشت ذرت دان های و علوفه ای شود. همچنین در منطقه بهار باید کشت ذرت علوف های از الگوی کشت منطقه حذف شود. نتایج ب هدس تآمده علاوه بر کاهش مصرف آب کشاورزی متضمن منافع اقتصادی برای کشاورزان نیز میباشد.

الگوی کشت، منابع آبی، منافع اقتصادی.