سو گیری قوی سیاه و پدیده سقوط بشار اسد
سوگیری قوی سیاه: آیا سقوط بشار اسد یک قوی سیاه است؟

🖊محمدرضا سلیمی
نشر: گاهنامه مدیر
■آیا کسانی که ۱۰۰ سال قبل (سال ۱۳۰۳) می زیستند تصور می کردند که در سال ۱۳۵۷ نظام پادشاهی در ایران سقوط کند؟ آیا فروپاشی نظام پادشاهی در ایران یک قوی سیاه بود
□در طول تاریخ رویدادهای بسیار نادر، پیش بینی ناپذیر و با احتمال بسیار اندک اما بسیار تاثیرگذار مانند جنگ جهانی دوم، فروپاشی دیوار برلین، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و بیماری کرونا اتفاق افتاده اند که در چارچوب «نظریه ی قوی سیاه» قرار می گیرند.
●نظریه ی قوی سیاه چیست؟
در سال ۲۰۰۷ نسیم نیکلاس طالب، آماردان و تحلیلگر ریسک لبنانی آمریکایی، در کتاب قوی سیاه نظریه ی قوی سیاه را مطرح کرد. این نظریه به رویدادهایی اشاره می کند که خارق العاده و غیرمنتظره اند، اما پیامدهای قابل توجه و جبران ناپذیری درپی دارند، و ما سعی می کنیم به گونه ای جلوه دهیم که قابل پیش بینی بودند و آنها را به طور نادرست توجیه می کنیم. واقعیت این است که این رویدادها نه پیش بینی پذیرند و نه نامحتمل!
○برای هزاران سال انسان ها فکر می کردند که تمام قوها سفیدند، اما با مشاهده ی قوی سیاه در استرالیا باورشان تغییر کرد و دریافتند که قوی سیاه هم وجود دارد؛ پذیرش این پدیده خارج از تصور انسان بود.

■قوی سیاه استعاره ای است برای توصیف رویدادهای بسیار شگفت انگیز و نادر که پیامدهای سهمگینی درپی دارد.
□چرا پدیده ی قوی سیاه اتفاق می افتد؟
نسیم طالب در کتاب قوی سیاه به ما یادآور می شود که لزوما روندهای گذشته از یک رویداد به تنهایی نمی تواند پیش بینی حوادث آینده را آسان کند. او به این موضوع مهم اشاره می کند که نادیده گرفتن داده های دورافتاده (داده های پرت یا خارج از محدوده) می تواند فاجعه بار باشد و به پدیده ی قوی سیاه منجر شود. داده های پرت به داده هایی گفته می شود که در پیش بینی رویدادها ناچیز شمرده می شوند، اما نقش بسزایی در شکل گیری بحران یا قوی سیاه ایفا می کنند.
●نسیم طالب در این کتاب می گوید ما باید همیشه هوشمندانه به رویدادها و مسائل از پیش تعیین نشده بیندیشیم تا بتوانیم از وقوع بحران پیشگیری کنیم و در بدترین شرایط بهترین تصمیم بگیریم.
○چگونه قوی سیاه را تشخیص دهیم؟
نسیم طالب در کتاب خود برای پدیده ی قوی سیاه سه ویژگی در نظر می گیرد. او می گوید قوی سیاه پدیده ای است که اولا، غیرمنتظره، خارق العاده، نامحتمل و نادر است؛ ثانیا، پیامدهای سهمگین و جبران ناپذیری در پی دارد؛ و ثالثا، بعد از وقوع آن پدیده افراد سعی می کنند به طور نادرست آن را توجیه کنند.
■به طورکلی، می توان هر نوع جنگ، انقلاب، کودتا یا بلاهای طبیعی مانند بیماری های واگیردار، سیل و زلزله که در پیش بینی ها و برنامه ریزی های کلان لحاظ نمی شوند به عنوان قوی سیاه در نظر گرفت.
□آیا پدیده ی قوی سیاه همیشه پیامدهای منفی درپی دارد؟
قوی سیاه لزوما شامل رویدادهای منفی نامحتمل و نادر نیست. در طول تاریخ، پدیده های مثبت و نادر مانند اختراع اینترنت و کشف پنسیلین هم اتفاق افتاده اند که می توان آنها را به قوی سیاه نسبت داد.
●همه ی ما نسبت به پدیده ی قوی سیاه آسیب پذیریم، و در صورتی که نتوانیم در مقابل حوادث پیش بینی ناپذیر به موقع و هوشمندانه اقدام کنیم، با آسیب جدی مواجه خواهیم شد. در این وضعیت ما در دام سوگیری قوی سیاه افتاده ایم.
○سوگیری قوی سیاه چیست؟
سوگیری قوی سیاه زمانی اتفاق می افتد که ما تمایل داریم احتمال و تاثیر پدیده های پیش بینی ناپذیر و نادر را که پیامدهای ناگوار و سهمگینی در پی دارند نادیده یا دست کم بگیریم. در واقع، سوگیری قوی سیاه یعنی تمایل به نادیده گرفتن یا ناچیز شمردن تاثیر رویدادهای پیش بینی ناپذیر و نادر با پیامدهای ناگوار و تاثیرگذار.
■ما اغلب تمایل داریم الگوهای پیش بینی پذیر و منظم را در ذهن مان مجسم کنیم و فراموش می کنیم که رویدادهای پیش بینی ناپذیر و نامنظم اتفاق خواهند افتاد. ما معمولا برنامه ها و انتظاراتمان را بر اساس مشاهدات قبلی و آنچه اتفاق افتاده تنظیم می کنیم. سوگیری قوی سیاه سبب می شود که نتوانیم خودمان را برای تغییرات و بحران های ناگهانی آماده کنیم.
□سوگیری قوی سیاه در سیاست
سوگیری قوی سیاه در تمام زمینه ها روی می دهد. در سیاست این سوگیری زمانی اتفاق می افتد که حاکمان سیاسی بر اساس ریسک های شناخته شده برنامه ریزی و فرض می کنند که رویدادهای آینده از الگوهای تاریخی تبعیت می کنند. اما ناگهان یک قوی سیاه مانند کودتا، انقلاب یا جنگ از راه می رسد و چشم انداز سیاسی را یک شبه تغییر می دهد. به حکومت هایی بیندیشید که در ثبات سیاسی خود اعتماد به نفس کاذب داشتند، اما با یک آشوب و آشفتگی سیاسی ناگهان غافلگیر شدند و در نهایت همه چیز را از دست دادند!

▪︎سوال: آیا سقوط بشار اسد یک قوی سیاه است
منبع : گاهنامه مدیر