نشان دادن بهشت به دوزخیان در آخرت برای ایمان بی ایمانان؛ (تمهیدات خداوند در آخرت برای نجات دوزخیان):

نشان دادن بهشت به دوزخیان در آخرت برای ایمان بی ایمانان؛ (تمهیدات خداوند در آخرت برای نجات دوزخیان): در دعای عهد چنین آمده که خداوند همه بی ایمانان را از اولین تا آخرین را صالح و مومن می کند؛ ازین رو است که خداوند تمهیداتی را در قیامت انجام می دهد تا این هدف تحقق یابد؛ از جمله این تمهیدات ارائه بهشت به دوزخیان است؛ این بحث را در ضمن بیان آیه زیر توضیح می دهیم. «یوم نقول لجهنم هل امتلات و تقول هل من مزید- و ازلفت الجنه للمتقین غیر بعید- هذا ما توعدون لکل اواب حفیظ- من خشی الرحمن بالغیب و جاء بقلب منیب- ادخلوها بسلام ذلک یوم الخلود- لهم ما یشاون فیها و لدینا مزید». (30 تا 35 ق)

ترجمه : (یاد کن از) روزی که به دوزخ می گوییم: «آیا پر شدی؟» و او می گوید: «آیا زیادتی هست؟»؛ و بهشت را برای پرهیزگاران نزدیک گردانند، تا دور نباشد. (و به آنان می گویند) این بهشت، به شما وعده داده می شود؛ که متعلق به هر توبه کار و حافظ توبه باشد، آنکه در نهان از خدای بخشنده می ترسد و قلبی توبه کار آورد. (به آنان گفته می شود) به سلامت در آن درآیید که این روز جاودانگی است. هر چه بخواهند در آنجا دارند، و پیش ما فزونتر هم هست. 

آیات (30 تا 35 ق) یک مجموعه واحد و مرتبط با هم اند و تعبیر «یوم نقول لجهنم ...» نشان می دهد این مجموعه از حوادث، در آخرت رخ می دهد. توضیح این که در روز قیامت در مقطعی که دوزخیان گرفتار جهنم شده اند، به جهنم گفته می شود آیا پر شدی؟ و او می گوید: آیا زیادتی هست؟ در این هنگام بهشت، به متقیان نزدیک می شود؛ عموم مفسران این «متقین» را به همان متقیان در دنیا تفسیر کرده اند؛ ولی به نظر می رسد که این متقیان کسانی هستند که در جهنم به تدریج مومن و متقی می گردند و اینک در آستانه رها شدن از جهنم اند؛ دلیل بر این تفسیر قرائن و شواهدی است که در مجموعه این آیات وجود دارد. 

اولا نزدیک شدن بهشت به متقیان لازمه اش این است که هنوز این متقیان وارد آن نشده اند بلکه فقط یک نحوه نزدیکی بین بهشت و آن متقیان رخ داده است؛ و این در حالی است که در همان هنگام جهنم پر از دوزخیان شده است؛ و جهنم «هل من مزید» می گوید؛ اگر این متقیان همان مومنان در دنیا باشند این بدین معنی است که این محبوبان خداوند هنوز به جایگاه اخروی خود نرسیده و معطل نگاه داشته شده اند؛ و نوبت تعیین تکلیف آنان بعد از خاتمه یافتن کار جهنمیان باشد؛ ولی چنین کاری با تکریم خداوند نسبت به مومنان سازگاری ندارد. افزون بر این که این نحوه معامله کردن با مومنان دنیایی خلاف برخی آیات قرآنی است؛ زیرا بر اساس مفاد برخی آیات، همین که مومن با ایمان از دنیا می رود به بهشت وارد می شود چنانکه در مورد مومن آل یس آمده است که بمجردی که او را به شهادت رساندند به او خطاب شد که داخل در بهشت شو «قیل ادخل الجنه قال یا لیت قومی یعلمون- بما غفر لی ربی و جعلنی من المکرمین» (27 و 26 یس) و نیز به گونه کلی برای هر مومنی چنین آمده است «الذین تتوفاهم الملائکه طیبین یقولون سلام علیکم ادخلوا الجنه بما کنتم تعملون» (32 نحل) که دلالت دارد ملائکه هنگام مرگ پاکان، به آنان سلام کرده و فرمان دخول به بهشت را به آنان می دهند «سلام علیکم ادخلوا الجنه».

ثانیا مشارالیه «هذا» در جمله «هذا ما توعدون» بهشتی است که به آن متقیان نزدیک شده است؛ لذا از کلمه هذا که برای اشاره به نزدیک است استفاده شده است؛ و روشن است این نزدیک سازی در روز قیامت است چنانکه از کلمه «یوم» در ابتدای این مجموعه آیات فهمیده می شود؛ و نیز کلمه «توعدون» مضارع است که بعد از آن نزدیک سازی تحقق می یابد؛ بنابراین معنی آیه این می شود که بهشت را در قیامت به آن متقیان نزدیک کرده و به آنان نشان می دهند؛ و به آنها گفته می شود این بهشت به شما وعده داده می شود؛ و در این صورت اگر منظور از این متقیان، مومنانی باشند که در دنیا اهل تقوی بوده اند لازمه اش این است که مومنان متقی در دنیا، حتی بعد از جهنم رفتن جهمنیان هم به بهشت نمی روند بلکه در این مرحله نیز فقط به آنها وعده بهشت داده می شود و بهشت هنوز برای آنها وعده نسیه است و این پذیرفتنی نیست. بنابراین نمی توان این متقیان را همان مومنان دنیایی قرار داد بلکه این متقیان کسانی هستند که در جهنم کم کم مومن و متقی می شوند و اینک در آستانه خروج از جهنم، بهشت را نزدیک دید آنها قرار می دهند تا آنها با مقایسه وضع فعلی خود و نعم موجود در بهشت، تحریک شده و حاضر شوند کاملا از مرام کفر آمیز قبلی دست بردارند و کاملا مومن شوند و شایسته ورود به بهشت شوند؛ در این وعده بهشت دادن چند بار روی شرط توبه آنان تکیه شده است و به آنان تذکر داده شده این بهشت مال توبه کننده ای است که توبه اش را حفظ کند «لکل اواب حفیظ» و با قلب توبه کننده به میدان آمده «جاء بقلب منیب»؛ این شرطها، بخاطر این است که چنین افرادی با سختی می توانند از مرام مجرمانه خود دست بردارند و در معرض ادامه کفر هستند؛ ولی به هر جهت با توبه ماندگاری که به تدریج بدست می آورند به آنها خطاب می شود که «ادخلوها بسلام» و اذن دخول در بهشت به آنها داده شده و به بهشت وارد می گردند.

ویرایش شده۱۰:۰۱ بعدازظهر

۲ آبان ۱۴۰۲