بررسی عوامل بصری خط کوفی تزیینی (مطالعه موردی: سه بنای تاریخی اصفهان در قرن پنجم هجری قمری)

    هنر خوشنویسی به اشکال خطوط مختلفی چون کوفی، نسخ، ثلث، نستعلیق و غیره زینت­گر بناهای اسلامی در دوره های مختلف بوده است و خط کوفی بنایی، به ویژه، از اواخر قرن پنجم هجری در معماری کاربرد یافته است. مساله پژوهش این است که، آیا می توان از خط کوفی به واسطه داشتن قابلیت های بصری در طراحی معاصر استفاده نمود لذا، هدف پژوهش، این است که به تحلیل و روند استفاده عناصر بصری خط کوفی تزیینی در سه نمونه بناهای تاریخی استان اصفهان در قرن پنجم هجری قمری، شامل مسجد جامع ، مقبره پیربکران، مسجد حکیم بپردازد. روش پژوهش حاضر، از لحاظ شیوه اجرا جزو مطالعات توصیفی تحلیلی می باشد. در این پژوهش، ابتدا، عناصر بصری خط کوفی تزیینی شناخته می شود؛ سپس، روند استفاده از این عناصر در بناهای تاریخی مذکور، مورد بررسی قرار می گیرد. نتایج این تحقیق نشان می دهد: عوامل تاثیرگذار بر ماندگاری خط کوفی در بناهای تاریخی را می توان در عواملی چون سادگی و بی پیرایگی، داشتن نظم و ترتیب منطقی، موجز بودن شکل ساختاری نوشتار، رمزی شدن همراه با خوانایی، وجود فضای سیاه و سفید در کنار هم، فارغ بودن از تغییرات ضخامت دور و اغلب نقطه و اعراب، داشتن پیشینه سنتی و مذهبی، قابلیت هندسی حروف، هم ارزش و هم ارتفاع بودن حروف کوچک و بزرگ، نوشتن و ترکیب با حداقل مواد، مانند آجر، دگرگونی حروف الفبا، از بین رفتن فضای خالی در مواد به کار برده شده و غیر خطی در متن، تکرار حروف به گونه ای دیگر، قابلیت تغییر فضاهای مثبت و منفی و بافت­پذیری دانست.  

Keywords:

خط کوفی , عناصر بصری , مسجد جامع اصفهان , پیر بکران , مسجد حکیم