نقش زمان و مکان در اجتهاد از دیدگاه امام خمینی (ره)

یکی از بزرگترین افتخارات و امتیازات مذهب تشیع موضوع اجتهاد است اما اختلافاتی در میان فقها پدید آمد که دسته ای به ثابت بودن نظریات فقهی پرداخته و دسته ای دیگر به اجتهاد پویا و سیال عقیده داشتند که امام خمینی (ره) از پیشگامان این عرصه بوده است . سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که در اندیشه های سیاسی حضرت امام زمان و مکان چه نقشی را دارد گمان ما بر این است که ایشان به عنوان یک مرجع نوگرا که عقیده به پویایی فقه شیعه داشت در این زمینه در جهان اسلام نقش تعیین کننده ای داشته است. دال مرکزی نظریات ایشان تکیه بر این مطلب که زمان و مکان دو عنصر تعیین کننده در اجتهاد اند که با توجه به این مطلب در نمونه های فقهی مانند خرید و فروش خون، جهات محلله، خرید و فروش اعضای بدن انسان ، ولایت فقیه ، مصلحت حکومتی ، آلات قمار ، احتکار اجناس ، تقنین در منطقه الفراغ که در این تحقیق بدانها به طور مفصل اشاره شده است. در این مقاله در ابتدا به بررسی معنای زمان و مکان که مقصود از آن مقتضیات آن دو است و معنای اجتهاد که مراد از آن جهاد و کوشش است پرداخته و سپس به بررسی نقش زمان و مکان در سیره معصومین (ع) که در اینجا به روش امامان و پیامبر اکرم (ص) در زمان خود است توضیحاتی داده می شود و در انتها نمونه هایی از این موضوع در تفکرات بنیانگذار جمهوری اسلامی را اشاره خواهیم نمود. ضمن اینکه امام راحل همواره به این نکته اشاره می کرده که مجتهد باید به مسائل زمان خود احاطه داشته باشد که نشان از اهمیت این نقش در نگاه ایشان می باشد.

Keywords:

اجتهاد , فقه سیاسی , امام خمینی (ره) , زمان و مکان , سیره معصومین (ع)