ارزیابی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط و تعیین پایداری عملکرد ژنوتیپ های عدس بهاره در شرایط سردسیر دیم

به منظور بررسی سازگاری و پایداری عملکرد دانه در ژنوتیپ های امیدبخش عدس دیم بهاره، این مطالعه طی سه سال زراعی(1396-1393) و در 3 منطقه از مناطق سردسیردیم کشور(مراغه، قیدار و شیروان) اجرا شد. آزمایش شامل 11 ژنوتیپ پیشرفته عدس به همراه سه رقم شاهد(محلی قزوین، کیمیا و بیله سوار) بوده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا گردید. در هر سال و در هر منطقه تجزیه واریانس ساده بر روی عملکرد دانه انجام و در پایان سال سوم در هر منطقه تجزیه مرکب(سه ساله) و تجزیه مرکب نهایی(3 سال و3 منطقه) انجام شد. برای تعیین لاین های پایدار ازنظر عملکرد دانه از روش لین و بینز، ضریب تغییرات عملکرد(CV%)، نسبت شاخص عملکرد و روش رتبه بندی استفاده شد. نتایج تجزیه مرکب(3 سال و 3 منطقه) نشان داد که اثرات ساده سال و ژنوتیپ و همچنین اثر دوجانبه سال× منطقه و اثر سه جانبه سال× منطقه× ژنوتیپ بر عملکرد دانه از نظر آماری معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه مربوط به سال دوم(482کیلوگرم در هکتار) بود. ژنوتیپ های شماره 8(Qaz_89-90PR76) و شماره 4 (Qaz_89-90PR65) به ترتیب با متوسط عملکرد 410 و400 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه و بیشترین نسبت شاخص عملکرد را در بین ژنوتیپ های آزمایشی داشتند. ژنوتیپ های شماره 6(Qaz_89-90PR71)، 12 (Qaz_89-90PR9) و 14(شاهد بیله سوار) از نظر روش لین و بینز نسبت به سایر ژنوتیپ های آزمایشی پایدارتر بوده وکمترین ضریب تغییرات عملکرد دانه مربوط به ژنوتیپ های شماره6(Qaz_89-90PR71) و 4 بود. کمترین میانگین رتبه عملکرد متعلق به ژنوتیپ های شماره 4 و8 بود. کمترین انحراف معیار رتبه متعلق به لاین شماره 4، رقم بیله سوار، لاین شماره 6 ، رقم کیمیا(شماره 13) و ژنوتیپ شماره 8 بود. براساس جمع بندی نتایج، لاین های شماره 4 و 8 برای کشت بهاره در مناطق سردسیر دیم مناسب بوده و توصیه می شوند. واژه های کلیدی: عدس، ژنوتیپ، کشت بهاره، عملکرد دانه، دیم