بررسی مقدماتی و مقایسه عملکرد لاین های بین المللی خلر در کشت پاییزه در شرایط دیم

کمبود مواد غذایی و افزایش روز افزون جمعیت به ویژه در کشورهای درحال توسعه نگرانی های جدی در رابطه با آینده غذا به وجود آورده است. در این میان نقش لگوم های علوفه ای در تعلیف دام و در نتیجه تامین نیاز انسان به فرآورده های دامی از اهمیت غیر قابل انکاری برخوردار است. با توجه به وسعت اراضی دیم ایران و لزوم وجود محصولی جدید در تناوب زراعی دیمزارها، خلر می توانند در تولید بخشی از علوفه مورد نیازکشور، کاهش فرسایش خاک، بهبود بافت خاک، کاهش استفاده از سموم، بهره برداری از مناطق کم بازده و نیزسوق دادن کشاورزی دیم کشور به سمت یک کشاورزی پایدار نقش اساسی داشته باشند. حال به منظور دستیابی به ارقام پر محصول خلر پاییزه با بیوماس بالا، ‮‭57‬ لاین خلر ارسالی از ایکاردا در قالب سه آزمایش جداگانه بصورت طرح لاتیس ساده در ایستگاه تحقیقاتی سرارود مورد بررسی و مقایسه مقدماتی قرار گرفتند. عملیات آماده سازی زمین انجام و قبل از وقوع بارندگی موثر پاییزه کشت آزمایش صورت گرفت. کلیه عملیات زراعی و میزان مصرف کود نیز طبق روش معمول صورت پذیرفت. در این آزمایشات هر کرت شامل 4 خط چهار متری با فاصله خطوط ‮‭25‬ سانتیمتر و تراکم کاشت در هر پلات برابر ‮‭200‬ دانه بود. در طول دوران رشد و نمو علاوه بر مراقبت های معمول زراعی نظیر وجین علف های هرز و مبارزه با آفات و بیماری ها یادداشت برداری از صفات مهمی مانند تعداد روز تا ‮‭50‬ % گلدهی، رسیدن کامل ، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه، درصد سبز، ارتفاع بوته، خسارت سرما، تیپ بوته و مقاومت به بیماری در تمام تکرارها صورت گرفت.(8) در هنگام برداشت جهت حذف اثر حاشیه ای پس از حذف‮‭25‬ ‭cm ‬از ابتدا و انتهای هر خط یعنی با طول خطوط 3‭/m‬5 برداشت گردید. به منظور محاسبه میزان عملکرد علوفه تر در زمان گلدهی برداشت از 1 خط صورت گرفت و پس از توزین به مدت ‮‭48‬ ساعت آنرا درون آون در دمای ‭oc‬‮‭70‬ قرار داده تا عملکرد بیولوژیکی آن دو خط نیز بدست آید . در زمان رسیدگی کامل نیز پس از حذف دو خط کناری، برداشت از 2 خط صورت گرفت در این مرحله برداشت محصول بصورت بیوماس و دانه بود . تجزیه واریانس بر روی این دو فاکتور و صفات مهم زراعی یاددداشت برداری شده صورت گرفت. در نهایت تجزیه های آماری لازم با استفاده از نرم افزارهای‭MSTAT-C ‬و ‭SAS ‬صورت گرفته و لاین های برتر از نظر عملکرد بیوماس و دانه مشخص شده و در سال های آتی مورد مطالعه بیشتر قرار خواهند گرفت. در آزمایش اول تحت عنوان: بررسی مقدماتی و مقایسه عملکرد لاین های بین المللی زود رس خلر درکشت پاییزه در شرایط دیم(‮‭16‬ ، ‭(LGYT-E ‬ژنوتیپ ارسالی از ایکاردا در قالب طرح لاتیس ساده 4*4 مورد ارزیابی قرار گرفتند و نتایج حاکی از آن بود که: ژنوتیپ های شماره ده (‮‭2096‬)، پنج(‮‭1345‬) و یازده (‮‭1872‬)به ترتیب با ،‮‭693 848‬ و ‮‭693‬ کیلوگرم در هکتار بیشترین مقدار عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند. همچنین لاین های شماره پنج (‮‭1345‬)، یازده(‮‭1872‬) و شماره هشت (‮‭1793‬) به ترتیب با ،‮‭1958 2062‬ و ‮‭1802‬ کیلوگرم در هکتار بیشترین مقدار عملکرد بیولوژیک را به خود اختصاص دادند. در آزمایش دوم تحت عنوان: بررسی مقدماتی و مقایسه عملکرد لاین های بین المللی خلر دارای نوروتوکسین کم درکشت پاییزه در شرایط دیم(‮‭16‬ ، ‭(LGYT-LO ‬ژنوتیپ ارسالی از ایکاردا در قالب طرح لاتیس ساده4*4 ، مورد بررسی قرار گرفتند . نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که: شاهد محلی، ژنوتیپ های شماره دو(‮‭1330‬ )، ده‭(B‬‮‭222‬) و نه ‭(B‬‮‭111‬)به ترتیب با ،‮‭510 609‬ ، ‮‭469‬ و ‮‭453‬ کیلوگرم در هکتار بیشترین مقدار عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند. همچنین لاین های شماره نه ‭(B‬‮‭111‬)، شاهد محلی و شماره پانزده (‮‭1326‬) به ترتیب با ،‮‭1812 1812‬ و ‮‭1760‬ کیلوگرم در هکتار بیشترین مقدار عملکرد بیولوژیک را به خود اختصاص دادند. در آزمایش سوم نیز تحت عنوان: بررسی مقدماتی و مقایسه عملکرد لاین های بین المللی خلر پرمحصول درکشت پاییزه در شرایط دیم ‮‭25‬ ژنوتیپ ارسالی از ایکاردا‭(LGYT-HB) ‬، در قالب طرح لاتیس ساده5*5 ، نتایج حاکی از آن بود که: ژنوتیپ های شماره شش (‮‭2096‬)، بیست و سه(‮‭1345‬) و نوزده (‮‭1940‬)به ترتیب با ،‮‭745 745‬ و ‮‭688‬ کیلوگرم در هکتار بیشترین مقدار عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند. همچنین لاین های بیست و سه(‮‭1345‬)، شش (‮‭2096‬) و شماره چهار (‮‭1333‬) به ترتیب با ،‮‭2151 2307‬ و ‮‭2021‬ کیلوگرم در هکتار بیشترین مقدار عملکرد بیولوژیک را به خود اختصاص دادند. سازگاری ژنوتیپ های برتر حاصل از این سه آزمایش سال بعد در قالب طرح بلوک کامل تصادفی مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت. واژه های کلیدی: خلر، عملکرد بیولوژیک ، سازگاری ، طرح لاتیس ساده ، آزمایشات کیفی