جلوه‌های آیات قرآن در نفثۀ‌المصدور

هدف از این تحقیق مشخص کردن تأثیر آیات قرآنی بر غنای صوری و ساختاریِ نفثۀالمصدور شهاب‌الدّین محمّد زیدری نسوی و برجسته نمودن ارزش ادبی و بلاغی والای این آیات در ارتقای این متنِ ادبی و تاریخی به یکی از بهترین نمونه‌های نثر کهن مصنوعِ فارسی است. بررسی و تحلیل متن با روش مطالعه‌ی کتابخانه‌ای و متن‌پژوهی نشان می‌دهد که در نفثۀالمصدور جلوه‌های گوناگون هنرنمایی و نکته‌پردازی نویسنده در بهره‌گیری از آیات قرآن، ورای شأن نزول آنها، به اقتضای لفظ و معنی نمود یافته است. بیشتر موارد استفاده­ی او از آیات قرآن به صورتِ استفاده از بخشی از آن‌ها است. زیدری نسوی در کاربرد آیات به مطابقت آنها با نصّ قرآن کریم و یا به استفاده از آیات کامل تعمّد و اصرار نداشته، بلکه بیشتر به استفادهی لفظی و ساختاری از آیات در جهت تتمیم و تکمیل معنی جملات فارسی و نمایاندن قدرت استادیاش در نثرنویسی و سخن‌پردازی فارسی تأکید کرده است. نویسنده در بعضی موارد از این آیات به زیبایی به منظور طنزپردازی بهره برده است. از دیدگاه معناشناسی بیشترین موارد استفاده از آیات مربوط به آیات انذار و عذاب‌های اخروی و عاقبت انسان‌های بدکردار است که با توجّه به محتوای کتاب به‌جا و هنرمندانه به کار رفته و بر ارزش و انسجام متن افزوده است. نتیجه‌ی کار نشان می‌دهد که به کارگیری هنرمندانه‌ی آیات قرآن عامل مهمّی در ارتقای این متن ادبی به یکی از شاهکارهای مسلّم نثر کهنِ مصنوع فارسی است. کلید واژه‌ها: قرآن، بررسی و تحلیل، زیدری نسوی، نثر مصنوع، نفثۀالمصدور.

Keywords:

Holy Quran , analysis and interpretation , aspects , elaborate prose , Nafthat-ul-masdour , قرآن , بررسی و تحلیل , زیدری نسوی , نثر مصنوع , نفثۀ‌المصدور