نشانه‌شناسی عنوان در شعر احمد مطر بر اساس دیدگاه سوسور

دانش نشانه­شناسی، با سخنرانی‌های زبان‌شناس سوئیسی فردینان دو سوسور آغاز شد. نشانه‌شناسی بررسی معناسازی، فرایند شکل‌گیری نشانه‌ها و فهم ارتباطات معنادار است. این دانش، مطالعۀ ساخت و شکل‌گیری نشانه‌ها، اشارات، دلالت‌ها، نام‌گذاری‌ها، قیاس‌ها، تمثیل‌ها، استعاره‌ها و رمزگان‌های ارتباطی را شامل می‏شود. براین اساس نشانه‏شناسی را می­توان در تحلیل عناوین آثار ادبی، از جمله شعر نیز به کار گرفت؛ زیرا عنوان­ یک شعر، گویای مضامینی است که شاعر قصد دارد آن را بازگو کند. نشانه‏شناسی عنوان، می­تواند لایه­های زیرین و پنهان مفهومی را که در پس واژگان نهفته است، کشف نماید. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی عناوین گزیده­ای از اشعار احمد مطر از منظر نشانه­شناسی پرداخته است. یافته­های پژوهش نشان می‏دهد که مطر در گزینش عناوین اشعار خود از تکنیک­هایی؛ مانند متناقض‏نما، بینامتنیت، فراخوانی میراث و نمادپردازی استفاده کرده است. همچنین تحلیل نشانه­شناختی اشعار نشان می­دهد که عناوین شعری مطر، به مثابه متنی موازی با متن اصلی قرار گرفته و به واسطۀ محور جانشینی با نشانه­های به­کار رفته در متن تقویت شده است. همچنین تحلیل نشانه­ها در محور همنشینی، بیانگر شبکۀ ارتباطی میان معانی است که غالباً در تقابل با یکدیگر قرار دارند و به تولید معنای مورد نظر شاعر کمک کرده­است.

Keywords:

نشانه‌شناسی , عنوان , شعر عراق , احمد مطر , لافتات