ارزیابی هیدروژئوشیمیایی و شناسایی عوامل کنترل کننده ترکیب شیمیایی آب چشمه‌های موجود در دشت الشتر، استان لرستان

در این مطالعه، با استفاده از آنالیز کیفی 346 نمونه آب تهیه شده از 10 دهنه چشمه به ارزیابی هیدروژئوشیمیایی آب زیرزمینی مبادرت شده است.بر اساس دیاگرام‌های گیبس و ون ویردام،برهمکنش با سازندهای سنگی و رسوبی،فرآیند غالب کنترل کننده ترکیب شیمیایی آب است.بر اساس دیاگرام چادا و خروجی برنامه AquaChem، مقدار عناصر قلیایی خاکی (کلسیم و منیزیم) بیشتر از قلیایی (سدیم و پتاسیم) و آنیون‌ اسیدهای ضعیف (کربنات و بیکربنات) بیشتر از آنیون‌ اسیدهای قوی (کلراید و سولفات) است. بنابراین، دو تیپ هیدروشیمیایی غالب در نمونه‌های آبی شامل Ca-Mg-HCO3 و Mg-Ca-HCO3 است.در این منطقه، انحلال پیشرفته کربنات و تا حدودی هالیت موجب افزایش غلظت کلسیم،بیکربنات و کلرور شده است.تمامی نمونه‌های آبی دارای HCO3+SO4 کمتر از 5 میلی‌اکی‌والان بر لیتر هستند و این نشان می‌دهد که انحلال کلسیت و دولومیت فرآیند اصلی تأثیرگذار بر شیمی آب است.تبادل یونی بین آب زیرزمینی و مواد ریزدانه آبخوان بطور گسترده صورت می‌گیرد. بر اساس اندیس‌های کلروآلکالن 1 و 2، نزدیک به 49/5 درصد نمونه‌ها تبادل یونی معکوس را نشان می‌دهند.محاسبه اندیس اشباع نشان می‌دهد که تمامی نمونه‌های آبی نسبت به انیدریت،آراگونیت،کلسیت،دولومیت،ژیپس و CO2 در حالت تحت اشباع قرار دارند.علاوه بر این،اندیس اشباع نمونه‌های آبی نسبت به کلسیت و آراگونیت بزرگ‌تر از انیدریت،دولومیت و ژیپس می‌باشد. بررسی مولفه‌های اصلی تأثیرگذار بر تغییر شیمی آب نشان می‌دهد که در حدود 82 درصد تغییرات شیمی آب توسط 4 عامل اصلی کنترل می‌شود که عامل 1 شامل Ca و HCO3، عامل 2 شامل Na و Cl، عامل 3 شامل Mg و SO4 و عامل 4 شامل pH می‌باشد.

Keywords:

Hydrogeochemistry , Ion Exchange , Saturation Index , Cluster Analysis , Factor Analysis , هیدروژئوشیمی , تبادل یونی , اندیس اشباع , آنالیز خوشه‌ای , تحلیل عاملی