زمان پریشی در چهارمقاله و اهداف نظامی عروضی از کاربرد آن

زمان و مناسبات آن از مهمترین عناصر داستان است. در هر داستان یا روایتی با دو زمان روایی و تقویمی روبرو هستیم. بررسی و تحلیل عنصر زمان و نحوه استفاده راوی از آن در روایتگری، در راستای فهم هر چه بیشتر داستان و تأثیر آن بر خواننده مفید خواهد بود. ژرار ژنت در نظریّه روایت شناسی اش در بررسی عنصر زمان در روایت به سه ساحت نظم، تداوم و بسامد معتقد است. نظم عبارت است از توالی منظم رویدادها در داستان به همان ترتیبی که اتفاق افتاده اند. حال اگر این نظم در بیان رویدادها به هر دلیل به هم بخورد با مقوله زمان پریشی مواجه خواهیم شد. زمانپریشی به دو نوع بازگشت به عقب و پرش به آینده تقسیم میشود. کتاب چهارمقاله به دلیل اطلاعاتی که برای اوّلین بار در مورد برخی از اشخاص به دست می دهد حائز اهمیّت است. به ویژه مقاله دوّم که در آن حکایتهایی در مورد زندگی برخی از شعرا آورده شده است. شیوه روایتگری نظامی نیز دلیل دیگر جذابیّت چهارمقاله است. این جستار بر آن است زمان-پریشی را، که یکی از شگردهای روایتگری است، در کتاب چهارمقاله به شیوه توصیفی- تحلیلی بررسی کند تا مشخص شود نویسنده چه میزان و با چه هدفی از زمان پریشی استفاده کرده، همچنین کدام نوع آن بیشتر مورد توجّه نظامی قرار گرفته است.

Keywords:

زمان روایی , چهارمقاله , زمان پریشی , گذشته نگری , آینده نگری