چرخش از بدن به‌مثابه امر الهیاتی به‌سوی رویکرد فرهنگی - اجتماعی

خوانش فرهنگی - اجتماعی یکی از مهم‌ترین رویکردهای تاریخ فرهنگی است که در کتاب درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران، نوشتة محمد سعید ذکایی و مریم امین (1392)،  برجسته شده است. در این نوشتار، بررسی روش‌شناسی و محتوای متن اثر یادشده با این پرسش آغاز می‌شود که بهره‌گیری از رویکرد گفتمانی در تاریخ فرهنگی بدن چه تأثیری در نگاه مؤلفان کتاب و خوانش آنان از منابع و رخدادهای تاریخ ایران داشته و نقاط قوت و ضعف آن کدام است؟ با به‌کارگیری رویکرد انتقادی و تحلیل تاریخی می‌توان دستاورد بحث را در تلاش برای صورت‌بندی جدیدی از تاریخ ایران، ارائة تفسیری متفاوت از فهم تاریخ، برجسته‌سازی رویکرد جامعه‌شناختی و مطالعات فرهنگی بدن، تفسیر پوشش به‌مثابه امر فرهنگی، سیاسی و دینی، بهره‌گیری از منابع ادبی و مصوّر با هدف تقویت رویکرد تاریخ اجتماعی - فرهنگی برشمرد. امّا غلبة نگاه تعمیمی و نظریه‌محور باعث شده است که به شواهد تاریخی متنوع ناقض ادعای مؤلفان اثر توجه نشود و دلایل تاریخی متعددی را مطرح کرد که استنتاج آنان را با چالش مواجه سازد. از سوی دیگر، تقسیم‌بندی‌های چهارگانة ادوار تاریخی ایران به عصر امپراتوری، عصر مشروطیت، عصر مدرنیته، و دین در فصول کتاب دارای اشکال جدّی است و با مسئلة دوره‌بندی در تاریخ فرهنگی بدن تجانس ندارند؛ محتوای سه فصل نهایی نیز براساس ساختار مشابهی تحلیل شده و از منابع دست اول کمتر استفاده گردیده است.

Keywords:

تاریخ فرهنگی , جامعه‌شناسی بدن , رویکرد انتقادی , ایران معاصر