شیوه های معیشت صوفیان در ایران قرون میانه (5 – 7 هجری)

تصوف یکی از جریان­های فکری و اجتماعی جوامع مسلمان است که شیوه تفکر و سبک زندگی متفاوتی را ترویج می­کند. با آنکه مبانی زهدگرایانه تفکر تصوف عمدتا در پی پرهیز از دنیا و امور دنیوی است، ضرورت تأمین معاش صوفیان و برآورده­کردن هزینه­های مهم­ترین نهاد صوفیه، خانقاه، صوفیان را بر آن داشت به روش­های گوناگون دست به تأمین هزینه­های مورد نیاز خویش بزنند. علی­رغم اینکه تصور می­شود حمایت­های سازمانی مانند وقف و منابع دولتی پشتوانه اقتصادی طریقت­های تصوف بوده است اما منابع معیشتی آنان قبل از تثبیت جماعت­های صوفی در قالب طریقت­­ها تا قرن ششم هجری هنوز به­طور مستقل موضوع پژوهشی قرار نگرفته است بنابراین با فرض تطابق شیوه­های معیشتی صوفیان با نظام فکری تصوف، می­توان پرسید انواع شیوه­های غیرسازمانی تأمین نیازهای معیشتی صوفیان از قرن پنجم تا هفتم هجری در ایران قرون میانه چگونه بوده است؟ دستاورد تحقیق که به روش تاریخی انجام شده است نشان می­دهد در کنار منابع سازمانی مانند وقف و عطایای حکومتی، منابع معیشتی صوفیان تحت تاثیر ارزش­های دنیاگریزانه تفکر صوفیانه شامل شیوه­های مختلفی مانند فتوح، نذور، توکل، هدیه، دریوزگی، زنبیل­گردانی می­شد که به نظر می­رسد میراث سبک زندگی و معیشت اخوانی صوفیان پیش از گسترش خانقاه­ها و شکل­گیری طریقیت­های صوفیان بوده است.

Keywords:

تصوف , صوفیان , خانقاه , تاریخ اقتصادی ایران , معیشت صوفیان