مبانـی معرفتی حقوق سیاسی انسـان از دیدگاه نواندیشی فقهی

حقوق سیاسی انسان، بخش مهمی از حقوق بشر است که امروزه در اعلامیه‌ها و متون مربوط به حقوق بشر حقی طبیعی و غیرقابل سلب شناخته می‌شود و در بسیاری از کشورها و نظام‌های مردم‌سالار نیز مبنای مشروعیت نظام سیاسی قرار گرفته است. در سنت اسلامی، رویکردهای متفاوتی در مواجهه با این مقوله مدرن وجود دارد که هر یک از آن‌ها بر مبانی معرفتی خاص خود استوار می‌باشد. برخی از عالمان دینی و فقهای نواندیش در مواجهه با این مسئله صورت‌بندی جدیدی از مناسبات مردم و حکومت ارائه نموده و حقوق سیاسی انسان را با بهره‌گیری از ذخایر فقهی و با رجوع به منابع دینی توجیه نموده‌اند. پرسش اصلی این نوشتار آن است که «فقه نواندیش، حقوق سیاسی انسان را بر اساس کدام مبانی معرفتی اثبات ‌می‌کند و در استدلال بر آن، چه قواعد و اصولی از سنت اسلامی را مورد استناد قرار ‌می‌دهد»؟ نتایج تحقیق نشان می‌دهد که «باور به خاستگاه الهی حقوق»، «اعتقاد به حقوق فطری»، «باور به کرامت ذاتی انسان»، «مرجعیت دین در زندگی سیاسی» و «تأکید بر عقل و گزاره‌ها‌ی قطعی عقلانی»، مهم‌ترین بنیادهای نظری حقوق سیاسی در سنت نواندیشی فقهی است که اندیشة فقیهان نواندیش دربارة حقوق سیاسی انسان بر پایه آن‌ها قرار دارد.

Keywords:

حقوق سیاسی , نواندیشی فقهی , فقه سیاسی , مردم‌سالاری دینی , اندیشه سیاسی اسلام