کارکرد نظریة «ترامتنیت» ژنت در کشف و واکاوی تأثیرپذیری کوش‌نامه از شاهنامه

ترامتنیت یک اصطلاح نقدی در نظریة ادبی معاصر است. این نظریه بر آن تأکید دارد که یک اثر ادبی تنها در ارتباط با سایر آثار ادبی تعریف و فهمیده می‌شود؛ زیرا خالق یک اثر ادبی با تصمیم‌ آفرینش یک اثر، به دنیایی از ارتباط‌های میان‌متنی در ذهن خود وارد می‌شود؛ نویسنده یا شاعر از افکار بسیاری از آثار پیش از خود و یا معاصر با خود تأثیر می‌پذیرد و این افکار در آفرینش اثر او نقش دارند. یکی از حوزه‌های مهم در ادبیات ایران، ادب حماسی است که با رویکرد نوین ترامتنیت آن را می‌توان بررسی کرد و حرف‌های تازه‌ای برای مخاطب نسل جدید ارائه داد. شاهنامة فردوسی، بزرگ‌ترین اثر حماسی ایران است و الگوی ساختاری و محتوایی مناسبی برای آثار بعد از خود بوده است؛ به‌گونه‌ای‌که آثار حماسی بعد از شاهنامه، با بهره‌گیری خودآگاه یا ناخودآگاه از مضمون و سبک داستانی و روایی آن شکل گرفته‌اند و الگوی ساختاری آن را در درون خود دارند. کوش‌نامه اثری حماسی ‌ـ‌ تاریخی است که در آن از جنگ‌های لشکر چین با سپاه ایرانیان سخن به میان می‌آید. این اثر روایتی دیگر از دشمنان ایرانیان در شاهنامه است. منابع استفاده‌شدة کوش‌نامه با شاهنامة فردوسی متفاوت است و محتوای متفاوتی را در بر دارد؛ اما بی‌شک، سرایندة آن به‌طور مستقیم و غیرمستقیم از شاهنامة فردوسی تأثیر پذیرفته است. در این پژوهش، با‌تکیه‌بر روش توصیفی ـ تحلیلی بر این فرضیه تأکید می‌شود که شاهنامه و کوش‌نامه را در فضای ترامتنیت می‌توان بررسی کرد و شعر کوش‌نامه، در جایگاه زبرمتن، از شعر شاهنامه، در جایگاه زیرمتن، تأثیر پذیرفته است.

Keywords:

شاهنامه , کوش‌نامه , ادب حماسی , ترامتنیت , ژرار ژنت