تحلیل جامعهشناختی از وقوع جنبش مشروطه در ایران با استفاده از نظریه "فشار ساختاری" اسملسر

در این مقاله کوشیدهایم تا با استفاده از نظریه "فشار ساختاری" اسملسر، به تبیینی جامعهشناختی از جنبش مشروطه دست یابیم و ضمنا با این محک تجربی، نظریه مذکور را ارزیابی نماییم. بدین منظور و در این چهارچوب نظری، زمینههای مساعد ساختاری برای بروز جنبش مشروطه؛ فشارهای ساختاری (اقتصادی، سیاسی و ایدئولوژیک) ناشی از این زمینهها بر سه قشر اصلی دخیل در جنبش(یعنی بازاریان، روشنفکران و روحانیان)؛ نشانگان شکلگیری باورهای همگانیشده نزد مشروطهخواهان حول چیستی، چرایی و چگونگی برونرفت از بحرانهای ساختاری موجود؛ حدوث برخی رخدادهای تحریککننده (شتابزا)؛ بالفعل شدن پتانسیل بسیج با مولفههای سهگانه رهبری، منابع و ارتباطات؛ و مآلا ساختار دستگاه سرکوب و عملکرد آن در کنترل مشروطهخواهان بسیج شده مورد بررسی تاریخی قرار گرفتهاند. در نهایت و با تکیه بر دستاوردهای این تحقیق، با رویکردی انتقادی، نظریه فشار ساختاری را ارزیابی نمودهایم.

Keywords:

جنبش اجتماعی , مساعدت ساختاری , فشار ساختاری , باورهای تعمیمیافته , عوامل شتابزا , بسیج جمعی , کنترل اجتماعی