جستاری در باره ماهیت و حقیقت احکام فقهی و شرعی

یکی از مهم ترین مباحق فلسفه فقه ، بررسی ماهیت و حقیقت احکام فقهی و شرعی می باشد و این پژوهش در صدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سوال اساسی پاسخ دهد که احکام فقهی و شرعی دارای چه ماهیتی می باشند : در باره ماهیت و حقیقت احکام شرهی در میان اصولیون اختلاف است برخی همانند محقق خراسانی در کفایه الاصول و، محقق اصفهانی در نهایه ادرایه و محقق عراقی در نهایه الافکار ماهیت احکام فقی دارای ماهیت واقعی و نفس الامری قائلند و برخی دیگری همانند محقق خویی و علامه طباطبایی قائل به ماهیت اعتباری هستند با این تفاوت که محقق خویی اعتقاد به ماهیت واقعی احکام فقهی دارند و علامه طباطبایی اعتقاد به اعتبار بعد الاجتماع دارند. ولی از نظر نگارنده احکام فقهی دارای ماهیت اعتباری واقعی و از قبیل ماهیت فلسفی می باشند احکام فقهی از آنجا که براساس مصالح و مفاسدند و از سوی خدا جعل شده اند دارای ماهیت واقعی هستند از آن جهت که بر اساس مصالح و مفاسد و واقعیت ها جعل شده اند و اراده تشریعی خداوند حکیم هماهنگ با اراده تکوینی اوست، دارای ماهیت اعتباری هستند در نتیجه احکام فقهی نه صرفا واقعیتی مکشوف هستند و نه صرفا اعتباری مجعول. بلکه اعتباراتی هستند مبتنی بر واقعیات که اعتبار کننده و جاعل آنها خداوند حکیم است. براین اساس مفاهیم از مفاهیم اعتباری و فلسفی محسوب می شوند.

Keywords:

ماهیت , احکام فقهی , فلسفه فقه , فقه و احکام شرعی