بکشتی، به گشنی یا به کشتی؟ (بررسی مجدد چهار بیت بحث برانگیز شاهنامه درباره ضحاک)

فردوسی در اوایل پادشاهی ضحاک چهار بیت در بیان بی رسمی هوس آلود او سروده است:

پس آیین ضحاک وارونه خوی
ز مردان جنگی یکی خواستی
کجا نامور دختری خوب روی
پرستنده کردیش در پیش خویش

 چنان بد که چون می بدیش آرزوی
بکشتی/ به گشنی/ به کشتی که با دیو برخاستی
به پرده اندرون پاک بی گفت و گوی
نه رسم کیی بد نه آیین کیش

دشواری اصلی این قطعه در ضبط، قرائت و معنای مصراع دوم بیت دوم و سپس ارتباط یا استقلال معنایی دو بیت آغازین و دو بیت پایانی است. در نسخه های شاهنامه ده ضبط مختلف برای مصراع دوم بیت دوم دیده می شود و شارحان و محققان هم ده معنا برای آن پیشنهاد  کرده اند. نگارنده با نقد ضبط ها، خوانش ها و معانی گوناگون و بر پایه دلایل و قراینی مانند نگاشته «بکشتی» در بیشتر دست نویس ها، بودن مصراعی مشابه به لحاظ نحوی و معنایی در جای دیگر شاهنامه، توجه به دریافت سنتی بعضی کاتبان و خوانندگان شاهنامه از طریق نسخه بدل های این ابیات، توضیح گزارشی در بندهش و... ضبط و قرائت «به کشتی که با دیو برخاستی» را محتمل تر می داند و برای هر چهار بیت به صورت پیوسته (موقوف المعانی) این تفسیر را پیشنهاد می کند که ضحاک به هنگام برانگیخته شدن شهوتش دختری خوب روی و پاک دامن را در اختیار مردی جنگجو و دیوافکن می نهاد تا در برابر نگاه او با آن دختر نزدیکی کند و منظور فردوسی از «آیین ضحاک وارونه خوی» احتمالا همین کار ناشایست است.