پهنهبندی سیلخیزی حوضه با تاکید بر تحلیلهای کمی ژئومورفومتریک

اولویتبندی زیرحوضهها از لحاظ شدت بلایای طبیعی و لزوم برنامه های اجرایی پیشگیری و درمان آن جایگاه ویژهای در مدیریت منابع طبیعی و بهویژه مدیریت حوضههای آبخیردارد. در این پژوهش به اولویتبندی ۲۴ زیرحوضه آبخیز زهره- جراحی با استفاده از پارامترهای مورفومتریک و مدل ترکیبی نوین تاپسیس- رگرسیون چند متغیره خطی پرداخته شده است. تعداد ۱۲ عامل مورفومتریکی شامل ثابت نگهداشت، تراکم زهکشی، عدد ناهمواری، ضریب نفوذ، شاخص توان آبراهه، فراوانی آبراهه، شیب، بافت زهکشی، نسبت ناهمواری، ضریب فرم، نسبت انشعاب و شاخص رطوبت توپوگرافی بههمراه عامل اقلیمی بارندگی مورد مطالعه قرارگرفته است. بهمنظور تعیین وزن عوامل از مدل رگرسیون چندمتغیره و آمار پراکنش مکانی سیلابهای رخ داده در منطقه استفاده شد و روش تصمیمگیری تاپسیس بهمنظور اولویتبندی زیرحوضهها بهکار گرفته شد. نتایج وزندهی نشان داد که عوامل عدد ناهمواری، شیب و مقدار متوسط بارندگی بهترتیب با کسب مقادیر ۰۶۸/۰، ۰۲۴/۰ و ۰۱۶/۰ بیشترین تاثیر را در رخداد سیلاب در منطقه مورد مطالعه داشتهاند. طبق نتایج اولویتبندی، زیرحوضههای آبخیز صیدون، امامزاده جعفر و تخت دراز بهترتیب با کسب کمترین فاصله از ایدهآل مثبت (۰۰۲۸/۰، ۰۰۲۹/۰ و ۰۰۲۹/۰) و بیشترین فاصله از ایدهآل منفی (۰۰۹۷/۰، ۰۰۹۸/۰ و ۰۰۹۵/۰) و در نتیجه کسب بیشترین امتیازات (۷۷۴۵/۰، ۷۶۹۰/۰ و ۷۶۲۵/۰) در رتبههای اول تا سوم قرار گرفتهاند. بهمنظور اعتبارسنجی مدل از آمار تعداد سیلابهای رخ داده در این زیرحوضهها استفاده شد و نتایج اولویتبندی زیرحوضهها با تعداد رخداد سیلاب در هر زیرحوضه مقایسه شد. نتایج اعتبارسنجی نشان داد که مدل ترکیبی دارای دقت بالایی در شناسایی زیرحوضههای با پتانسیل سیلخیزی بالا است، بهطوری که در زیرحوضههای صیدون، امامزاده جعفر و تخت دراز بیشترین تعداد سیلاب رخ داده است که این موضوع بیانگر کارایی بالای مدل و همچنین تاثیر زیاد وضعیت مورفومتریک زیرحوضهها روی پتانسیل سیلخیزی آنها است.

Keywords:

Flooding , Morphometry , TOPSIS , روش تاپسیس , ژئومورفومتری , سیلخیزی