تحلیل یکپارچه اثر بهبود راندمان آبیاری بر شاخصهای اعتمادپذیری و آسیبپذیری سیستم منابع آب با در نظر گرفتن نوسانات آبدهی (مطالعه موردی حوضه دز)

شبیهسازی یکپارچه سیستمهای منابع آب ابزاری کارآمد در ارزیابی و اتخاذ گزینههای مختلف تصمیمگیری و سیاست گزاریهای کلان در راستای دستیابی به توسعه پایدار حوضه آبریز است. از جمله سیاستهای مدیریتی در حوضههای آبریز افزایش راندمان اراضی کشاورزی است. ارزیابی این سیاستها با توجه به پیچیدگی عملکرد اجزا حوضههای آبریز و اندرکنش آنها با یکدیگر و نیز نوسانات آبدهی بهدلایل مختلف از جمله تغییرات اقلیم از حساسیت بسیاری برخوردار است. با توجه به راندمان پایین آبیاری در کشور ایران، این مطالعه اثر سناریوهای مدیریتی شامل: افزایش بلندمدت راندمان آبیاری تا ۲۰ درصد در بازههای ۵ درصدی و سناریوهای نوسانات آبدهی شامل کاهش ۵ و ۱۰ درصد میانگین آورد رودخانههای حوضه را بر شاخصهای اعتمادپذیری و آسیبپذیری سیستم منابع آب حوضه دز براورد کرد. ترکیب این سناریوها در مدل WEAP بهصورت یکپارچه شبیهسازی شد. سناریوها یکبار برای شبکه آبیاری دز و بار دیگر برای کل اراضی کشاورزی حوضه دز شبیهسازی شدند. در سناریوهای کاهش آورد با کاهش ۵ و ۱۰ میانگین سالانه آورد، از میزان اعتمادپذیری بهترتیب ۵/۶۹ و ۱۸/۸۹ درصد کاسته شد. بهبود راندمان آبیاری ۲۰ درصد در سناریویی که آوردهای فعلی را در نظر میگیرد، موجب دستیابی به اعتمادپذیری ۷۳/۵۸ شد. در سناریو کاهش آورد ۵ درصد، اعتمادپذیری بهازای افزایش راندمان ۲۰ درصد در شبکه، ۳/۸ درصد و بهازای بهبود ۱۵ و ۲۰ درصد راندمان در کل اراضی کشاورزی، بهترتیب ۸/۳ و ۷/۵ درصد افزایش داشت. در سناریو کاهش آورد ۱۰ درصد بهازای بهبود راندمان ۱۰، ۱۵ و ۲۰ درصد در شبکه آبیاری، اعتمادپذیری به‎ترتیب ۱/۹۱، ۳/۸ و ۵/۷ درصد و بهازای بهبود راندمان در کل اراضی کشاورزی حوضه به‎ترتیب ۳/۸، ۹/۴۶ و ۱۳/۲ درصد افزایش داشت. شاخص آسیبپذیری نیز در کلیه سناریوها بین ۲۵ تا ۳۱ درصد متغیر بود که این نوسان مورد تحلیل سیستمی قرار گرفته است.

Keywords:

Irrigation Efficiency , Reliability , Vulnerability , Discharge fluctuation , WEAP , Dez Basin , راندمان آبیاری , اعتمادپذیری , آسیبپذیری , نوسانات آبدهی , WEAP , حوضه آبریز دز