تحلیل فرم و محتوای اندیشه روحانیون معاصر درخصوص نسبت دین و سیاست با تاکید بر نظریه زیمل

مقاله حاضر با هدف بررسی اندیشهروحانیون معاصر در خصوص نسبت دین و دولت طی سال­های۱۳۴۰ تا ۱۳۵۷ نوشته شده است. در این مقاله با استفاده از روش «تحلیل محتوای کیفی» و استمداد از نظریه «چرخش دیالکتیک فرم و محتوا» فرضیه جانشینی فرم و محتوای جدید در ساختار دین و سیاست جامعه ایران مورد بررسی قرار گرفته است. یافته­های این تحقیق نشان داد در فرم قدیم، محتوای «اسلام محافظه­کار» و «اسلام اصلاح­طلب» با پذیرش مفهوم «سلطنت» و «پادشاه» هویتی مستقل میان فرم سیاست و فرم دین را به­رسمیت شناختند. از این رو، اندیشه «دین برای دین» و «دین برای سیاست» دو محتوای تولید شده در اندیشه این گروه از روحانیون در ایران قلمداد می­شدند. از اوایل دهه ۴۰ در نتیجه برخی تحولات صوری نظیر: تشدید اقدامات اسلام­ستیزانه رژیم، سرخوردگی اندیشمندان ایرانی از ایدئولوژی­های رقیب (لیبرالیسم، مارکسیسم وناسیونالیسم)، شکل­گیری ظرفیت­های جدید برای طرح اسلام مدرن در جامعه، فاصله گرفتن اندیشه امام خمینی (ره) از دیگر روحانیون در حوزه علمیه و هژمونیک شدن اندیشه او پیوند جدیدی در عرصه سیاست و دین به وجود آمد که زمینه ادغام دو فرم دین و سیاست را فراهم آورد. محصول این تلفیق ساختاری شکل­گیری «اسلام سیاسی» بود که متولی محتوای جدیدی تحت عنوان «سیاست برای دین» شد.

Keywords:

«چرخش دیالکتیک فرم و محتوا» , «روحانیون معاصر» , «دین برای دین» , «دین برای سیاست» و «سیاست برای دین»