بررسی درآمدهای مالیاتی در ایران (قسمت اول)

مقاله حاضر در پنج بخش ارائه شده است.در بخش اول، به برخی از مفاهیم اساسی مالیاتی که معمولا نظام مالیاتی کشورها را توسط این معیارها ارزیابی می کنند، اشاره کرده ام، مفاهیمی از قبیل ظرفیت و کوشش مالیاتی و کشش مالیاتی. در همین بخش، عواملی ساختاری از قبیل اصول طراحی نظامی مالیاتی، و ساختار مالیاتی و مراحل توسعه را بررسی نموده ام. در بخش دوم، ضمن مروری بر تاریخچه وصول مالیات در ایران، به ویژگیهای اساسی قوانین مالیاتی (مستقیم و غیرمستقیم) پرداخته ام. بخش سوم، اختصاص به بررسی کلی عملکرد درآمدهای مالیاتی در ایران دارد. در این بخش، ویژگیهای کلی درآمدهای مالیاتی در ایران را، با توجه به مفاهیم مذکور در بخش اول، بررسی کرده ام. مهمترین این ویژگیها، عبارتند از سهم ناچیز از کل درآمدهای دولت، وابستگی به درآمدهای نفتی، ترکیب نامناسب درونی، عدم بهره برداری از ظرفیت مالیاتی و پایین بودن کوشش مالیاتی، سطح پایین کشش مالیاتی و عدم انعطاف کافی درآمدهای مالیاتی در مقابل تغییرات پایه های مالیاتی و بالاخره وجود معافیتهای گسترده، در بخش چهارم، عملکرد زیر بخشهای اصلی درآمدهای مالیاتی (مالیات بر درآمد، مالیات بر ثروت، مالیات بر شرکتها، مالیات بر واردات و مالیات بر مصرف و فروش) را بررسی کرده ام و در هر مورد، به اطلاعات و شاخصهای بین المللی ذی ربط اشاره نموده ام و مقایسه لازم را انجام داده ام. در همین بخش، به مشکلات ساختاری، قانونی و اجرایی هر یک از اقلام مالیاتی اشاره نموده ام. در بخش پنجم، با توجه به نتایج حاصل از بررسی به عمل آمده، پیشنهادهایی برای رفع مشکلات و نارساییهای موجود نظام مالیاتی کشور ارائه کرده ام.