بررسی تطبیقی برسم در آثار دینی زرتشتی و نگاره های باستانی ایران

نمادها و عناصر دینی بخش جدایی­ناپذیر و مقدس دین هستند که گاه نقش مرکزی در مراسم دینی دارند و ضمن اینکه نمادی از ایزد پرستش شده اند، حلقه پیوند نمادهای دیگر نیز هستند. برسم در زمره نمادها و عناصر دینی مقدسی است که در متون دینی و تاریخی و در نگاره­های باستانی، حضوری پررنگ دارد و این موضوع به ما کمک می کند با بررسی تطبیقی متون و نگاره­ها، به این مسئله بپردازیم که برسم چه تطور و تحولی را در تاریخ ایران باستان سپری کرد. براساس متون زرتشتی، برسم، دسته یا شاخه­ای از گیاه یا درخت مقدس هوم یا انار بود که با اندازه و شمار مشخص، دینمرد زرتشتی در مراسم دینی و به قصد نیایش آفریدگار و ایزدانی که هستی انسانی و جانوری را ممکن ساختند، به کار می برد. گیاه برسم نماینده حضور عنصر اهورایی گیاهان و ایزد امرتات در مراسم دینی و ابزاری برای برپایی جشن آفرینش گیاه بود. نگاره­های باستانی نیز گواهی متون زرتشتی درباره کاربرد برسم در مراسم دینی را تایید می کنند. اشیاء و نگاره­های باستانی، از مفرغ های لرستان تا سنگ نگاره­های دوران ساسانی، که بیشتر به مکان های دینی تعلق دارند، بر اهمیت دینی این عنصر مقدس در آیین های ایرانی تاکید دارند. گویا این شاخه مقدس، در تحول و تطور خود از مفرغ های لرستان تا سنگ­نگاره­های ساسانی، از باورهای زرتشتی تاثیر گرفته است و در آخرین مراحل تحول خود، متاثر از سیاست های دینی و ایدئولوژی پادشاهی ساسانی، به نماد قدرت سیاسی و دینی/ روحانی شاهان تبدیل شد. این نوشتار با رویکردی توصیفی تحلیلی و بر مبنای مطالعه تطبیقی متون دینی - تاریخی و بررسی نگاره­ها و آثار باستانی به جامانده از ایران باستان نگاشته شده است.

Keywords:

برسم , دین زرتشت , سنگ نگاره ها , نماد دینی , گیاه