بازشناخت نشانه پرنده در نقاشی های پیکره نگاری دوره اول قاجار با آرا پانوفسکی

در زمان معاصر نشانه در مرکز توجه انسان قرارگرفته و ازجمله موضوعاتی است که به طور عمده مورد بازاندیشی واقع شده است. نقاشی دوره قاجار در دهه های اخیر، شاهد تحول و تقویت خوانش نشانه های تصویری بوده است. یکی از نشانه های اصلی در هنر دوره اول قاجار نشانه پرنده است به وفور در هنر نقاشی این دوران دیده می شود. پانوفسکی با طرح تفسیر شمایل­شناسانه میان مطالعاتی که درزمینه تاریخ هنر و مطالعات سایر رشته های علوم انسانی صورت می پذیرد پیوند برقرار می کند. در مطالعات تطبیقی همیشه یک اثر را از حیث خصلت های صوری و فرمال موردبررسی قرار نمی دهیم، بلکه میان یک اثر با ادبیات، فلسفه... و نظام اجتماعی آن دوران و سایر نظام های فرهنگی پیوند برقرار می کنیم. رها از اینکه هنرمند چنین قصدی را داشته یا نداشته است. در جستجوی این مسئله ابتدا با مقولات کلیدی در حوزه نظری بر اساس نظریه پردازی اروین پانوفسکی (۱۹۶۸-۱۸۹۲) میلادی به عنوان گرایش نظری پژوهش مورد واکاوی قرارگرفته و بر این مبنی سوال اصلی پژوهش به این قرار است: پرنده در نقاشی پیکره نگاری درباری دوره قاجار در زنان و مردان از چه جایگاه معنایی بنا بر آرا پانوفسکی برخوردار است؟ محتوای پژوهش حاضر کیفی است و بر اساس روش شناسی تاریخی- تحلیلی و شیوه گردآوری کتابخانه ای صورت گرفته است. نتایج یافته ها حاکی از آن است که نمایش و حضور پرنده در هنر قاجار متاثر از هنجارهای زیبایی شناسی ایران در دوره های قبل است. پرنده در این آثار به مثابه نمادی فعال و پویا در تعادل با پیکره تصویر قرارگرفته و در تکامل فرایند نهایی تصویر نمودار می شود.

Keywords:

نقاشی قاجار , اروین پانوفسکی , شمایل شناسی , نشانه شناسی , نشانه پرنده