تحلیل رویکرد و راهکار روزنامه حبل المتین کلکته در قبال ترقی و علوم جدید (۱۳۱۳- ۱۳۲۸ق) براساس نظریه انتقادی

حکومت قاجاریه پس از مواجهه با تهدیدات نظامی و اقتصادی تمدن جدید، در چند مقطع با محوریت اقتباس علوم و فنون جدید، برای اصلاح و نوسازی بخش­هایی از نهادها و تاسیسات دولتی  اقدام کرد. افزون­براین، با آشنایی ایرانیان با تحولات و اندیشه های جدید، در این دوره شاهد شکل گیری اندیشه های انتقادی و گفتمان­های ترقی در جامعه هستیم. روزنامه حبل المتین کلکته یکی از مهم ترین مطبوعات دهه های پایانی دوره قاجاریه است که در گفتمان ترقی خواهانه خود، بر اقتباس علوم جدید بسیار تاکید دارد. تحقیق حاضر در تلاش است تا به انتقاد از رویکرد و راهکار این روزنامه در قبال ترقی و علوم جدید بپردازد و به این پرسش اساسی پاسخ دهد که براساس پارادایم نظریه انتقادی، تبیین حبل المتین از نسبت ترقی با علوم جدید و نیز راهکار ترقی این نشریه مبنی بر اقتباس علوم جدید، با چه نواقص و مشکلاتی مواجه است؟ یافته­های تحقیق بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و بهره­گیری از رهیافت نظریه انتقادی، نشان می­دهد که نشریه مذکور، درکی از کلیت تمدن جدید و چگونگی تکوین آن براساس نسبت دیالکتیک تحولات و فرآیندهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نداشت و با رویکردی اثبات­گرایانه، ترقی اروپا و همه جوامع را با به­کارگیری علوم جدید تبیین کرده و اقتباس این علوم را بدون توجه به ضرورت تحول و همراهی ساختارهای ایران و شکل گیری فرآیندهای لازم، به­عنوان راهکار ترقی ترویج کرده است.

Keywords:

ترقی , علوم جدید , علوم قدیم , نظریه انتقادی , حبل المتین کلکته