بررسی مولفه های گفتمان مقاومت در آموزه های رضوی

مقاومت واژه ای قابل احترام برای تمام آزادی خواهان جهان به شمار آید. این موضوع در جامعه بشری قدمتیبه درازای تاریخ دارد و هر مکتبی، متناسب با ارزش ها و جهان بینی اش معیارهای خاص خود را برای آنتشریح می کند.تثبیت تفکر ناب شیعی از صدر اسلام تا کنون، دوره های مختلفی را پشت سر گذاشته و همواره بر اقتدار آنافزوده می شود. راز ماندگاری این تفکر علی رغم تمام محدودیت ها، دشمنی ها و مخالفت های شدید، ریشه درعقاید و ایدئولوژی آن دارد که عنصر "مقاومت و استقامت" یکی از مهمترین عوامل پویایی این مکتب به شمارمی رود.بین پذیرش اعتقاد شیعی و گفتمان مقاومت پیوندی عمیق و ناگسستنی وجود دارد. سابقه ی مقاومت در تفکرشیعی هویت بخش و مبارزه طلبانه است و در اندیشه سیاسی شیعه، عامل نجات بخش و یک هدف راهبردیتلقی می شودکه از صدر اسلام آغاز و در سیره امامان شیعه ی قبل از امام رضا علیه السلام نمود داشته است، کانون الهامبخش فرهنگ مقاومت در این اعتقادات، ریشه در فرهنگ عاشورا و آموزه های مبارزاتی آن دارد. ازاین رو،بررسی گفتمان مقاومت در تعالیم رضوی درواقع، تقویت و تاکید همان فرهنگ عاشورا است، همان گونه کهدر احادیث متعدد سیره تمامی معصومین واحد انگاشته شده است بنابراین گفتمان مقاومت در تعالیم رضویدر امتداد فرهنگ عاشورا و به عبارت دیگر، بررسی مولفه های مقاومت در آموزه های رضوی موجب نزدیکشدن به مرزهای اعتقادی و ایدئولوژیک قیام عاشورا و تقویت کانون آن یعنی اسلام ناب محمدی است.در زمان عباسیان و همزمان با ولایتعهدی امام یک تفاوت اساسی در شیوه و نوع مقاومت پدید آمد. تا پیش ازاین دوران جنبش های شیعی به صورت خودجوش مبارزاتی انجام می دادند اما در دوران امام رضا برای اولینبار بود که فرصت نزدیک شدن به راس هرم قدرت به امام شیعیان داده می شد. فرصتی طلایی برای این مکتببه وجود آمد تا با پذیرش ولایتعهدی اجباری و نزدیک شدن به راس قدرت؛ مولفه های گفتمان مقاومت بهصورت علنی تر تبیین گردد. نقشه ماهرانه مامون برای واگذاری خلافت و ولایتعهدی به سبب پیچیدگیشخصیتش، بستری برای ارائه نظریات متعدد شد اما تدبیر دقیق و هوشمندانه عالم آل محمد (ص) در افشایچهره واقعی خلیفه، سیمای عینی گفتمان مقاومت را بر همگان آشکار ساخت.شاید حکام بنی عباس گمان نمی کردند که گفتمان مقاومت از سوی امام رضا علیه السلام در همان عصر واعصار بعدی به گفتمان غالب این ایدئولوژی تبدیل شود و آثار استراتژیک آن معادلات حاکمان وقت و پس ازآن را تحت تاثیر قرار دهد و از این رهگذر مانایی و استمرار تفکر شیعی و برتری آن بر سایر مکاتب و بهچالش کشیدن دیگر تفکرات را بیش از پیش مشخص نماید.بنابراین مفهوم مقاومت در تفکر شیعی معنای تازه ای گرفت. مقاومت در ذهن شیعیان از انتظار سلبی وانفعالی به یک انتظار ایجابی و فعال تغییر یافت. از همین رو با توجه به مبانی نظری برخاسته از آموزه هایرضوی، می توان از فرهنگ مقاومت به مثابه یک مولفه قدرت نرم در این آموزه ها یاد کرد.از طرفی دیگردرعلوم سیاسی نوین مقاومت به عنوان یک نظریه علمی مدون در لایه های نخبگانی کمترمورد کنکاش ومداقه قرارگرفته است. هدف کلی این پژوهش نیز «شناخت و بررسی مولفه های گفتمانمقاومت در آموزه های رضوی» است و با تاکید بر احادیث و سنت ایشان می کوشد از این گفتمان، تصویریدقیق ارائه دهد لذا به لحاظ روش (توصیفی)، شیوه گردآوری اطلاعات آن (کتابخانه ای) و برای طبقه بندیمولفه ها از (تحلیل محتوا) استفاده شده است. بدین منظور ابتدا در این مقاله تلاش می شود ضمن تعریفاولیه مفاهیم نظری مانند گفتمان، آموزه ها، مقاومت، تصویری از مولفه های گفتمان مقاومت مانند جهاد،شهادت، عدالت، ظلم ستیزی و ... را به عنوان قطرهای ناچیز از بحر بیکران عالم آل محمد ارائه دهد است.برای شناسایی شاخص های "گفتمان مقاومت " با کنکاش در روایات امام رضا علیه السلام به تحلیل محتوایکیفی پرداخته و سپس با زیر مجموعه قرار دادن کلیه پارامترهای استخراج شده، به توضیح هرکدام از آنها میپردازد.هدف غایی نوشتارپیش رو این است که با تدوین و تبیین پارادایم مقاومت با نگاه به سبک و سیره امام رضا علیهالسلام لایه های زیرین ساخت نظریه مقاومت را برای اهالی علم سیاست منقح و آماده نماید. می شود مقاومترضوی را دراین جمله حکیمانه رهبر معظم انقلاب به صورت کلید واژه دریافت کرد که:"پیام زندگی پرماجرای علی بن موسی الرضا علیه الصلوه و السلام به ما عبارت است از مبارزه دائمیخستگی ناپذیر".

Keywords:

مقاومت , مولفه ها , گفتمان , امام رضا علیه السلام