شاخص های طراحی موثر بر دلبستگی دانش آموزان در فضاهای باز مدارس از دیدگاه متخصصان معماری

پیشینه و اهداف: تغییرات ایجاد شده در نوع زندگی موجب قطع تدریجی ارتباط کودکان با طبیعت و فضاهای باز شده است و مدارس یکی از مهم ترین فضاها برای برقراری دوباره این ارتباط می باشند؛ چرا که دومین مکانی است که کودکان پس از خانه زمان زیادی را در آن سپری می­کنند و اکثر فعالیت های حرکتی روزانه کودکان در طول روز در آن انجام می شود. در تحقیق حاضر با هدف تبیین ویژگی­های فضاهای باز مدارس در جهت افزایش آرامش و یادگیری کودکان، با تحلیل اطلاعات به­دست­آمده از مطالعات پیشین، معیارهای موثر در افزایش حس دلبستگی کودکان به فضاهای باز مدارس تدوین شد. بررسی پیشینه پژوهش و تدوین مبانی نظری در دو بخش انجام شد؛ در ابتدا با تجمیع پژوهش­های مختلف پیرامون دلبستگی، ابعاد دلبستگی و عوامل موثر بر آن سعی شده است به رابطه بین این عوامل با یکدیگر و نیز با مقوله معماری پرداخته شود تا بتوان به عوامل موثر در ایجاد دلبستگی در حوزه معماری دست یافت. پس از آن پیشینه تحقیق در حوزه کودک و فضای باز بررسی و متغیرهای موثر در ایجاد دلبستگی شناسایی شده است. سپس این معیارها، بر اساس نظرات متخصصان معماری تدقیق گردید. روش ها : به منظور دستیابی به هدف پژوهش و یافتن ارتباط میان عوامل موثر در دلبستگی با متغیرهای استخراج ­شده، از سامانه کیفی-کمی، روش تحلیل محتوا و تکنیک دلفی بهره­گیری شد. از این­رو جهت دست یابی به برآیندی جامع­تر و ترکیبی از محتوای کمی و کیفی، پس از جستجوی منابع و جمع­آوری اطلاعات، از روش تحلیل محتوا بهره گرفته شد تا بتوان داده­های خام و مولفه­های موجود را به صورتی منظم دسته­بندی کرد. پس از آن، جهت تایید چارچوب و متغیرهای استخراج شده توسط گروهی از متخصصان و صاحب­نظران در حوزه­ معماری، از پرسش­نامه­­ای بر پایه­ی ارزش­گذاری طیف لیکرت استفاده شد. داده های به دست آمده از پرسش نامه ها، توسط تحلیل عاملی در نرم افزار Spss تحلیل شد. پایایی پرسش نامه توسط ضریب آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفت. کفایت حجم نمونه­ها توسط آزمون KMO و سطح معناداری بارتلت تحلیل و ارزیابی شده است. یافته ها: یافته­های حاصل نشان داد که از دیدگاه متخصصان، متغیرهای مستقل مطرح شده بر اساس پاسخ های پرسش شوندگان را می توان در پنج گروه عوامل تاثیرگذار دسته بندی نمود. با توجه به تعاریف عوامل دلبستگی در پیشینه تحقیق و یافته­های حاصل از آزمون آماری، متغیرهای به­دست آمده نام­گذاری شدند. از این­رو متغیرهای تحرک­پذیری محیط، انعطاف­پذیری فضا و گوشه­های دنج تحت (عوامل تعاملی)، محیط آشنا، طول مدت تحصیل، جنسیت کودک و طبقه فرهنگی- اقتصادی وی (عوامل فردی)، ابعاد فضای باز، آسایش کالبدی محیط، تنوع فضایی و ادراک فضایی (عوامل کالبدی)، مشارکت کودک، عناصر طبیعی محیط و ایمنی و احساس امنیت (عوامل اجتماعی-گروهی) و بازی­سازی، تحریک کنندگی محیط و رنگ و بافت آن زیرمجموعه (عوامل فعالیتی) طبقه­بندی شدند.

Keywords:

مدرسه , کودکان , دلبستگی به مکان , حس تعلق , فضای باز