تحلیل مفهومی «لا اکراه فی الدین» و نظریه «آزادی و مسئولیت عقیده»

تحلیل مفهومی «لا اکراه فی الدین» و نظریه «آزادی و مسئولیت عقیده»چکیده آیه ۲۵۶ سوره بقره از «عدم اکراه در دین» سخن گفته که مدلول آن مورد مناقشه مفسران است. پژوهش حاضر، به بررسی آیه با توجه به ظهور، فضای نزول، استعمالات و فهم صحابه و تابعان می پردازد. این مقاله پس از بررسی واژگان، اسباب نزول و روایات، نظریه «آزادی و مسئولیت عقیده» را با برداشت از آیه، مطرح می کند. در «لا اکراه فی الدین»، هرگونه اکراهی برای قبولاندن اعتقادات دینی، نفی و نهی شده و علت آن، روشنی عقلی مسیر «رشد» از «غی» و منافات اکراه با امتحان و اختیار، شمرده شده است. بنابراین آیه بر آزادی فکر و عقیده دلالت دارد، اما مجوزی برای فرار از مسئولیت صادر نمی کند؛ بلکه برعکس، همه مسئولیت آزادی در فکر و عقیده را متوجه انسان می داند. کلیدواژه ها: اکراه در دین، آزادی در اسلام، جهاد، غرر آیات، تفسیر موضوعی. التحلیل الدلالی ل﴿لا اکراه فی الدین﴾ و نظریه «الحریه و مسولیه العقیده» تعرضت الآیه ۲۵۶ من سوره البقره لعدم الاکراه فی الدین ، و قد وقع البحث فی دلالتها بین المفسرین . البحث الحاضر یتناول دراسه الآیه من الزوایا التالیه : الظهور ، اجواء نزول الآیه ، استعمال و فهم الصحابه و التابعین للآیه . و تعرضنا بعد دراسه مفردات الآیه لاسباب نزولها و الروایات الوارده ، ثم طرحنا نظریه «الحریه و مسولیه العقیده» بالاعتماد علی الآیه الکریمه ، فقوله تعالی ﴿لا اکراه فی الدین﴾ ینفی کل نوع من الاکراه و الالزام فیما یتعلق بقبول العقائد الدینیه ، و سببه واضح و هو وضوح مسار الرشد من مسار الغی ، و منافاه الاکراه للامتحان و الاختیار . وعلیه فان الآیه داله علی حریه الفکر و الاعتقاد ، الا انها لا تسمح بالفرار عن المسوولیه ، و انما توجه تمام المسوولیه فیما یتعلق بالحریه الفکریه و العقیدیه الی الانسان نفسه . الالفاظ المحوریه : الاکراه فی الدین، الحریه فی الاسلام، الجهاد، غرر الآیات، التفسیر الموضوعی.