بررسی پتانسیل آلودگی آبهای زیرزمینی دشت برازجان با استفاده از مدل SINTACS

دشت برازجان در شمال شهرستان دشتستان استان بوشهر قرار گرفته است. در منطقه مورد مطالعه سفره آبدار حایز اهمیت برازجان وجود دارد که مخزن آب زیرزمینی را سازند کنگلومرای بختیاری و سازندهای آهکی تاقدیس بنگستان تشکیل میدهد. آب زیرزمینی در منطقه برازجان تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله گسل امتداد لغز قطر- کازرون، تغذیه رودخانه دالکی و حله و نیز آبهای برگشتی کشاورزی قرار دارد. به منظور بررسی منشاء آلودگی و هیدروژئوشیمی دشت برازجان نمونهبرداری از منابع آب زیرزمینی منطقه صورت گرفت، سپس پارامترهایی نظیر یون های عمده،- NO۳ و SAR ، pH ، EC و ... اندازه گیری گردید. نمونه های منابع آب زیرزمینی دارای تیپ کلروره- سدیک می باشند که این رخساره در ارتباط با انحلال کانی های تبخیری هالیت می باشد. امروزه مشخص شده است که کیفیت آبهای زیرزمینی مانند کمیت آن حائز اهمیت است. متاسفانه آلودگی می تواند به کیفیت آبهای زیرزمینی آسیب رساند و سلامت عمومی را براثر مواد سمی یا گسترش بیماری، در مخاطره قرار دهد. منابع و علل آلودگی آبهای زیرزمینی در ارتباط نزدیک با استفاده انسان از آب می باشد. بهمین دلیل، تلاش های زیادی در جهت جلوگیری، کاهش و محدود کردن آلودگی آبهای زیرزمینی صورت گرفته است. یکی از راه های جلوگیری از آلودگی منابع آب زیرمینی، شناسایی نواحی مستعد در برابر آلودگیهای سطحی می باشد. به همین منظور جهت پتانسیل یابی آلودگی منابع آب زیرزمینی در دشت برازجان از مدل SINTACS استفاده و نقشه آسیب پذیری آبخوان در مقابل آلودگی تهیه شد. در مدل
SINTACS از هفت پارامتر هیدروژئولوژیکی موثر بر آلودگی آبهای زیرزمینی (عمق تا سطح ایستابی، تغذیه خالص، محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، محیط غیراشباع و هدایت هیدرولیکی) استفاده می شود. این پارامترها بهصورت خطی با هم ترکیب شده و اندیس نهایی را که نشان دهنده میزان آسیب پذیری نهایی است، در اختیار قرار می دهد. در منطقه مورد
مطالعه برای تهیه لایه های مربوط به این پارامترها از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به دلیل قابلیت های فراوان در ورود، پردازش و خروج اطلاعات استفاده گردید. نهایتا برای تهیه نقشه نهایی آسیب پذیری منطقه مورد مطالعه از تکنیک همپوشانی GIS استفاده شد. نتایج مدل نشان میدهد که بخش شرقی و غربی آبخوان دارای پتانسیل آلودگی متوسط است و نواحی کوچکی در شرق منطقه مورد مطالعه در محدوده بدون خطر آلودگی قرار می گیرند. سایر بخش های آبخوان در دشت برازجان دارای آسیب پذیری متوسط تا زیاد بوده و بخش جنوب غربی دشت دارای آسیب پذیری زیاد تا خیلی زیاد می باشد. جهت صحت سنجی نتایج به دست آمده از مدل SINTACS از چاه های کشاورزی موجود در منطقه مورد مطالعه نمونه برداری صورت گرفت. به دلیل اینکه کودهای مورد استفاده در منطقه مورد مطالعه غالبا کودهای حیوانی و یا کودهای شیمیایی نیتراته می باشند، بنابراین یون نیترات (NO۳) موجود در آب های زیرزمینی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. آنالیز نمونه ها نیز در آزمایشگاه شرکت زاگرس آبشناس فارس و با استفاده از دستگاه Metrhom ۷۶۱ که جزء دستگاه های پیشرفته و دقیق تجزیه آب می باشد، انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه نمونه های آب نشان میدهد که میزان نیترات موجود در آبهای زیرزمینی در بخش جنوبی منطقه مورد مطالعه (دشت برازجان) بیشتر از سایر بخش های دشت است و تطابق بسیار واضحی با نقشه آسیب پذیری آبخوان دارد و در واقع نتایج به دست آمده از مدل SINTACS را نیز تایید می کند.