تقابل رویکرد سیاسی مالک اشتر نخعی و اشعث بن قیس کندی در ماجرای حکمیت

مالک اشتر نخعی و اشعث بن قیس کندی دو شخصیت موثر در حوادث دوران خلافت علی (ع) بودند که در میان کوفیان ابهت زیادی داشتند؛ اما نفوذ آن دو همیشه یکسان نبود. جایگاه و نفوذ این دو سردار در حادثه مهم حکمیت به مقابله آنها با یکدیگر منجر شد. مسئله اصلی در این پژوهش آن است که کاهش یا افزایش نفوذ مالک اشتر و اشعث در ماجرای حکمیت تحت تاثیر چه عواملی بوده است. بدین منظور این فرضیه به آزمون گذاشته شده است که «موقعیت و نفوذ دو سردار یمانی تابعی از وضعیت عمومی جامعه و جو حاکم بر نبرد صفین بوده است». همچنین، یافته های پژوهش نشان می دهد که پیش از ماجرای حکمیت موقعیت مالک اشتر به شکل بارزی موثرتر بود. وی از طریق خطبه ها، رجزخوانی ها و همچنین عملکردش مجاهدان را برمی انگیخت؛ اما اشعث از اواسط نبرد صفین با بی میلی با سپاه علی (ع) همراهی می کرد. با وقوع جریان حکمیت موقعیت و جایگاه این دو سردار دگرگون شد و مالک منفعل و اشعث همه کاره این واقعه شد. افزایش نفوذ اشعث و هواخواهان وی سبب بازگشت مالک اشتر و یارانش شد و حتی علی (ع) را تهدید به قتل کردند. آنها در جریان حاکمیت در خصوص ذکرکردن یا نکردن اصطلاح «امیرالمومنین» برای علی (ع)، خوش بینی و بدبینی به کل عهدنامه و نیز درباره اطاعت از علی (ع) با هم اختلاف نظر اساسی داشتند. روش کار در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و داده های استنتاج شده از منابع متقدم تاریخی را تبیین می کند.

Keywords:

علی (ع) , مالک اشتر , اشعث بن قیس , حکمیت , صفین