استعاره و گفت وگومندی در رجزهای شاهنامه بر اساس نظریه باختین

در میان انواع بلاغی کاربردی در شاهنامه، استعاره یکی از تاثیرگذارترین نمونه­های بلاغی است که فردوسی با استفاده از آن توانسته در آن واحد به تخیل­سازی، اغراق، حرکت و تصویرسازی بپردازد و از آن به­عنوان ابزاری جهت ایجاد فضای گفتمانی بهره ببرد و با کاربرد آن، فضایی گفت­وگومحور به­وجود آورد. از آنجایی ­که در رجزهای شاهنامه با متن گفتمانی روبه­رو هستیم، درمی­یابیم که هر کلمه نقبی است به ادراک کلمه پیشین و راهی است به سوی ادراک کلمه آتی. هر واژه یا با واژه دیگر و بیگانه برخورد می­کند یا اینکه نظام اعتقادی و ذهنی مخاطب را هدف می­گیرد. در رجز هر دو حالت وجود دارد. پس رجز نظامی گفت­وگومدار است و گفت­وگوهای آن به سوی استعاره­سازی حرکتمی­کند؛ یعنی بخشی از استعاره­سازی­­های رجزهای شاهنامه به ایجاد نوعی فضای گفت­وگومدار منجر شده­اند. با توجه به نظریه باختین، میان گفت­وگومندی و چندصدایی رابطه­ای تنگاتنگ وجود دارد و زبان نیز در سرشت خود «گفت­وگو» است، صرف­نظر از اینکه چه پاسخی به­صورت بالفعل ارائه خواهد شد. چندصدایی نیز ویژگی گفت­وگومندی است و شاهنامه نیز متن گفت­وگومدار چندصداست. هدف از تحقیق پیش رو این است که با تکیه بر نظریه گفت­وگومداری باختین و ارتباط آن با استعاره­سازی، به بررسی ارتباط رجزهای شاهنامه با روایت­سازی بپردازد و نشان دهد که این ویژگی چگونه در بازپردازی وجوه کنش، تعلیق و تعویق آن­ها دخالت دارد و می­تواند سبب بروز فضای گفت­وگومدار و گسترش آن برای انتقال کنش­­ها شود.  

Keywords:

Key words:Braggadocio , metaphor , dialogue , Polyphony , Bakhtin , رجز , استعاره , گفتگومندی , چندصدایی , باختین