انقلاب برای رهایی یا اصلاح گری در درون نظم مستقر؛ بررسی تطبیقی علل عقب ماندگی مسلمین و راه های برون رفت از آن در آراء گولن و شریعتی

چکیده عقب ماندگی جوامع اسلامی یکی از مهم ترین دغدغه های اندیشمندان معاصر مسلمان بوده است و آنان به روش­های مختلف به این امر واکنش نشان داده و در پی چاره جویی بر آمده اند. در این مقاله چرایی عقب ماندگی مسلمین و راه­های برون رفت از آن در آراء دو تن از متفکران مسلمان معاصر یعنی علی شریعتی و فتح­الله گولن مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه­ای و هم­چنین با بهره­گیری از سخنران­ها و منابع اینترنتی مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفته است. بر اساس یافته­های این پژوهش به نظر می­رسد گولن و شریعتی هردو به موضوع عقب­ماندگی مسلمین توجه ویژه ای داشته اند، اما هیچ کدام از زاویه نظریات جامعه شناسانه یا اقتصادی توسعه به این مسئله ننگریسته اند، بلکه به مثابه اندیشمندان دینی مدرن آن را مورد بررسی قرار داده اند. هردو اندیشمند به عوامل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عقب ماندگی اشاره می­کنند، ولی اصلی ترین عامل داخلی را دور شدن از اسلام واقعی می­دانند و برای برون رفت از عقب ماندگی نیز ارائه یک نگاه نو به اسلام را ضروری می­شمارند. شریعتی اسلام را در قالب یک ایدئولوژی انقلابی مطرح می کند که دارای برنامه­های جامعی برای زندگی بشری است تا از این طریق تحرک و بیداری را به جامعه­ی اسلامی بازگرداند. گولن نیز با تاکید بر ایمان و اخلاق، مسلمین را به حضور فعالانه در عرصه­های اجتماعی دعوت می­کند؛ اما برداشت او از اسلام در قالب یک آئین مدنی ارائه می شود.

Keywords:

کلیدواژه ها: اسلام , راه رهایی , عقب ماندگی , علی شریعتی , فتح الله گولن