مقایسه روش های تعیین ساختار عاملی آزمون براساس داده های تجربی: مورد آزمون سراسری ورود به دانشگاه ۱۳۹۵

هدف: هدف این پژوهش مقایسه روش­های تعیین تعداد ابعاد براساس داده­های آزمون­های سراسری و تعیین تعداد ابعاد موجود در این داده­هاست.روش پژوهش: پس از بررسی پیشینه نظری و تجربی، از داده­های آزمون­های ریاضی (گروه ریاضی)؛ شیمی (گروه تجربی)؛ و فلسفه-منطق (گروه انسانی) سال ۱۳۹۵ برای تحلیل استفاده شد.یافته ها: تحلیل داده­ها با یازده روش تحلیل ابعاد، ۳۴ شاخص مبتنی بر این روش­ها و نیز روش­های نموداری تحلیل خوشه سلسله مراتبی، تحلیل شبکه اکتشافی و نقشه حرارتی نشان داد که روش­های مختلف بسته به ماهیت، عامل یا عوامل کلی، اختصاصی و یا خوشه­های سوال موجود در آزمون­ها را منعکس می­کنند. نتایج حاصل از تحلیل­ها نشان داد تک­بعدی بودن ضروری (essential unidimensionality) در اکثر موارد به معنی دقیق آن برقرار نیست و دست­کم در آزمون­های تخصصی سراسری سال ۱۳۹۵ ساختار از نوع عامل دوگانه (bifactor) است. با این تفاوت که ساختار دوگانه حاصل با مشخصات مدل دوگانه موجود در پیشینه همخوانی ندارد. یعنی هر سوال علاوه بر عامل کلی با بیش از یک عامل اختصاصی ارتباط دارد که به ساختار پیچیده یا نسبتا پیچیده منجر می­شود.نتیجه گیری: براساس نتایج تحلیل عاملی کل داده­ها و تحلیل عاملی غیرخطی افزایش تدریجی مجانب پایین باعث کاهش تعداد ابعاد می­شود. پیشنهاد می­شود برای تعیین ابعاد آزمون­های سراسری از ترکیب چند روش استفاده شود. به علاوه به هنگام تحلیل میزان اشباع عامل کلی، که در میزان همبستگی بین سوال­ها منعکس می­شود، لحاظ­کردن مجانب پایین، نوع برخورد با پاسخ­های سفید و مقایسه نتایج حاصل از کل داده­ها با داده­های کامل (داده­های بدون پاسخ سفید) می­تواند در این خصوص مفید باشد. به علاوه میزان برازش عامل­های حاصل از روش­های مختلف اکتشافی به داده­ها با استفاده از روش­های تاییدی نیز بررسی شده و در نهایت به تفسیرپذیری مدل حاصل نیز توجه گردد.

Keywords:

بعد , عامل , سازه , ساختار عاملی , آزمون چندگزینه ای , داده های دو ارزشی