شناسایی کهن ترین«دخمه های خاموشی»در فارس مرکزی به همراه یک«کتیبه نویافته سنگ مزار پهلوی» پیرامون نقش رجب

در متنها و کتیبه های پهلوی واژه«دخمک»برای دو منظور به کار گرفته شده است:نخست مکانهایی با فضای آزاد و وسیع که پیکر مردگان را برای تهی شدن گوشت از استخوان، بروی یا درون آن می نهادند و در متون پهلوی به آن«دخمه دادگاه»میگفتند و امروزه به«دخمه آفتاب»،«دخمه خاموشی»و«برج خاموشی(tower of silence)» شهرت یافته اند. دوم به ساختارهایی گفته میشود که مزداپرستان زرتشتی از آن به عنوان گور یا جایگاه تدفین[دخمکdaxmak، استودانastōdān،اشورašvar و اسپنور]aspānvarیاد کرده اند و در اصل مکانهایی ست که جایگاه گذاشتن استخوانهای درگذشتگان دین مزدیسنی بعد از مراسم«خورشید نگرشن و عرضه آن در«دخمه دادگاه» بوده است. امروزه به این دخمه ها،«دخمه تن به تن» نیز گفته میشود. ما در این پژوهش افزون بر اینکه آداب و رسوم به دینان زرتشتی را در دوره ساسانی بر اساس متون پهلوی تا به هنگام آیین دخمه گذاری) دخمه آفتاب(بررسی میکنیم به شناسایی قدیمی ترین دخمه های خاموشی از دوره ساسانی در ارتفاعات شهر استخر و دشت مرودشت نیز میپردازیم که تاکنون گزارش مستند باستان شناختی درباره آنها ارائه نگردیده است. این دخمه های خاموشی با قدمتی بیش از برجهای خاموشی سرمشهد کازرون)تل خندق( و بندیان درگز خراسان، بیانگر روایات و توصیفات گفته شده در وندیداد،شایست نشایست،مینوی خرد و دیگر متون پهلوی میباشند. بر خلاف گفته های پزوهشگران خارجی که برجهای خاموشی همگی مربوط به دوره اسلامی هستند.دخمه ای آفتاب فارس در طول دوره ساسانی مدام مورد استفاده قرار میگرفته اند. کشف یک کتیبه نویافته سنگ مزار)درکنار یک دخمک(نیز بخش دیگری از این پژوهش را در بر میگیرد که به آوانویسی و ترجمه آن پرداخته ایم. این سنگنوشته به خط پهلوی کتابی و دارای شش سطر میباشد.

Keywords:

فارس , دشت مرودشت , آیین دخمه گذاری , برجهای خاموشی , کتیبه پهلوی کتابی