مظاهر و مضامین شیعی در نقوش تزئینی و کتیبه های حرم امام رضا(ع) و مسجد گوهرشاد از حمله مغول تا ظهور صفویه

هنر خارج از ذوق و سلیقه دربرگیرنده اندیشه و باورها و اعتقادات یک جامعه در طول تاریخ میباشد به عبارتی با تکیه بر هنر و مولفه های وابسته به آن به بخش عظیمی از تحولات فکری اعتقادی سیاسی یک کشور در مسیر تاریخی اش میتوان پی برد. چنانچه با بررسی آثار معماری میتوان به شناسایی ایدئولوژی آن دوره پرداخت. معماری و هنر شیعی از این امر مسثنی نیست. از اینرو مسئله این پژوهش واکاوی مضامین و معانی شیعی در در نقوش تزئینی و کتیبه های حرم امام رضا(ع) و مسجد گوهرشاد از دوره مغول تا عصر صفوی میباشد. تحقیق حاضر بر اساس مطالعات اسنادی و مطالعات میدانی انجام یافته و تدوین مقاله بر پایه روش تحقیق تاریخی صورت گرفته است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که با استیلاءیافتن مغول بر سرزمینهای اسلامی، برای اقلیتها و سایر جریانات دیگر در جامعه شرایطی فراهم گردید تا بتوانند با استفاده از تسامح مذهبی مغولان، به جبران گذشته خود بپردازند. از جمله این اقلیتها شیعیان بودند. شیعیان هرگاه شرایط را مطلوب می دیدند به بازگویی شعایر خود میپرداختند و در این مسیر برای روشن تر جلوه دادن شعایر خود معماری و هنرهای وابسته به آن را به مراتب بهتر و تاثیرگذارتر از سایر بسترهای موردنظر در جامعه دیده و توانسته به مهمترین ارکانهای معماری اسلامی راه پیدا کند و عقاید خود را در هنر معماری منعکس کنند. چنانچه در حرم امام رضا(ع) و مسجدگوهرشاد اعتقادات شیعی چون عدل و امامت در نقوش تزئینی چون ستاره پنجپر و شمسه های دوازدهضلعی و نیز در انواع کتیبه های قرآنی، دعایی، حدیثی دیده میشود.

Keywords:

اعتقادات شیعی , کتیبه ها , نقوش تزئینی , حرم امام رضا(ع) , مسجد گوهرشاد