ولکانیسم همزمان با برخورد کواترنری در شمال پهنه سنندج-سیرجان، ماگماتیسم در یک فلات فعال کوهزایی

ولکانیسم کواترنری شمال پهنه سنندج-سیرجان در غرب ایران، جزیی از مجموعه گسترده ماگماتیسم همزمان با برخورد فلات مرتفع ایرانی-ترکی است. این فلات بخش فعالی از پهنه قاره ای عربی-اوراسیایی است. گدازه های بازیک (بازانیت ها، هاوائیت ها و بازالت های آلکالن) همسو با روند زمین درز بیتلیس-زاگرس (شمال غربی-جنوب شرقی) فوران یافته اند. اغلب گدازه های بازیک منطقه قروه و بیجار از عناصر لیتوفیل بزرگ یون (LILE) مانند: Ba، Rb و Sr و عناصر خاکی کمیاب سبک (LREE) غنی شدگی نشان می دهند که بازالت های تکاب نسبت به سنگ های بازالتی دیگر مناطق دارای عناصر خاکی کمیاب سبک کمتری هستند. میزان La/Nb همه گدازه ها بیشتر از یک است و نسبت های ایزوتوپی Sr-Nd این بازالت ها، ویژگی های منشا گوشته ای را نشان می دهد. بی هنجاری منفی Nb و تفریق عناصر LIL در این سنگ ها می تواند ناشی از جز به جز شدگی کانی ها (ریشتریت پتاسیم دار و روتیل) در منشا باشد. از ویژگی های ژئوشیمیایی سنگ های منطقه می توان چنین استنباط نمود که این سنگ ها از ذوب اندک گوشته لیتوسفری ضخیم اوراسیا در زیر فلات ایرانی-ترکی منشا شده اند. سازوکارهای لایه شدگی لیتوسفر یا شکست قطعه با توجه به چنین ضخامتی (حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلومتر) از گوشته لیتوسفری و متاسوماتیزه این منطقه، توجیه قابل قبولی بر ذوب بخشی این گوشته و سرانجام فرازش ماگما در منطقه مورد مطالعه نیست و تشکیل گدازه های کردستان ناشی از ذوب شدگی گوشته متاسوماتیزه در زیر این منطقه است که شاهدی بر فرورانش تتیس به زیر حاشیه ایران (اوراسیا) پیش از برخورد است.

Keywords:

پهنه سنندج-سیرجان , گدازه های بازیک , ذوب بخشی , فلات ایرانی-ترکی , گوشته لیتوسفری , غرب ایران , پهنه سنندج , سیرجان , فلات ایرانی , ترکی